Δεδομένου του πώς πήγε το 2023, το 2024 θα είναι εκτός ελέγχου…
Γνωρίζουμε ότι η ηλικία μέγιστης απόδοσης για τους ανθρώπους ποικίλλει ανάλογα με τη δραστηριότητα.
Ένας αθλητής μπορεί να φτάσει στο peak του μεταξύ 20 και 30 ετών, ενώ ένα άτομο που συγγράφει ακαδημαϊκές εργασίες φαίνεται να φτάνει στο peak του μεταξύ 40 και 50 ετών.
Όταν οι άνθρωποι γίνονται 80 ετών, εύλογα έχουν την ισχυρή υποψία ότι η υγεία και άλλες πτυχές απόδοσής τους θα επιδεινωθούν τα επόμενα 20 χρόνια.
Με όρους φυσικής, οι οικονομίες ομοιάζουν με τα ανθρώπινα όντα.
Πρόκειται για δύο διαφορετικές δομές διάχυσης.
Απαιτούν ενέργεια για να διατηρήσουν τα συστήματά τους λειτουργικά.
Για τους ανθρώπους, κύρια πηγή αυτής της ενέργειας είναι η τροφή.
Η οικονομία πρέπει να προσαρμόζεται στο εκάστοτε μείγμα ενέργειας.
Η σημερινή οικονομία απαιτεί συγκεκριμένο μείγμα ενέργειας: απευθείας από τον ήλιο, τα ορυκτά καύσιμα, τη βιομάζα και την πυρηνική ενέργεια.
Ο ηλεκτρισμός είναι φορέας ενέργειας από διαφορετικές πηγές.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι διαθέσιμος τη σωστή ώρα της ημέρας και την κατάλληλη εποχή του χρόνου για να λειτουργεί η οικονομία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι οι οικονομίες αναπτύσσονται και τελικά καταρρέουν.
Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ξεκίνησε την ανάπτυξή της το 625 π.Χ. και έφτασε στο αποκορύφωμά της το 211 μ.Χ.
Παρήκμασε μεταξύ 211 και 456 μ.Χ., όταν τελικά κατέρρευσε, μετά από αρκετές επιδρομές.
Η ανάπτυξη και η κατάρρευση των οικονομιών είναι αναμενόμενη λόγω της φύσης τους ως δομών.
Ωστόσο, το 2024, η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί όλο και περισσότερο σαν ένας 80χρονος, παρά σαν μια νέα, δυναμική οικονομία.
Ίσως μπορέσει να επιβιώσει για αρκετά ακόμη χρόνια, αλλά φαίνεται ότι κινδυνεύει να καταρρεύσει.
Το να προσπαθείς να προβλέψεις με ακρίβεια τι θα συμβεί πάντα είναι δύσκολο, αλλά αξίζει να εξεταστούν μερικά από τα πράγματα που πάνε στραβά σε αυτήν την ολοένα και πιο γέρικη οικονομική πραγματικότητα.
Πάρα πολλά μέρη της παγκόσμιας οικονομίας αλλάζουν από ανάπτυξη σε συρρίκνωση.
Οι μπλε κύκλοι μπορούν να απεικονίσουν πολλά και διαφορετικά πράγματα:
• Τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγονται από την οικονομία.
• Την ποσότητα ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται.
• Τον συνολικό πληθυσμό που υποστηρίζεται από αυτά τα αγαθά και τις υπηρεσίες (ο οποίος γενικά θα αυξάνεται ή θα μειώνεται επίσης).
• Τα αγαθά και τις υπηρεσίες ανά άτομο (τα οποία τείνουν να αυξάνονται κατά τις περιόδους ανάπτυξης και να πέφτουν σε μια οικονομία που συρρικνώνεται).
• Και, παραδόξως, την ικανότητα της οικονομίας να διατηρεί την πολυπλοκότητά της.
Χωρίς αρκετή ενέργεια και δομές, οι κυβερνήσεις τείνουν να αποτυγχάνουν.
Καθώς η οικονομία απομακρύνεται από την ανάπτυξη, και βαίνει προς συρρίκνωση, αναμένονται σημαντικές αλλαγές.
Σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία, η αποπληρωμή χρέους με τόκους είναι πολύ εύκολη. Σε οικονομία που συρρικνώνεται, η αποπληρωμή του χρέους με τόκους γίνεται σχεδόν αδύνατη
Εάν μια οικονομία αναπτύσσεται, προϊόντος του χρόνου πιθανότατα θα υπάρξει αυξανόμενος αριθμός διαθέσιμων θέσεων εργασίας.
Σε αυτή την περίπτωση, εάν ένας άνθρωπος χάσει τη δουλειά του, δεν θα του είναι πολύ δύσκολο να βρει άλλη, που θα πληρώνει τόσα ή περισσότερα.
Η αποπληρωμή ενός δανείου για ένα σπίτι ή ένα αυτοκίνητο τείνει να είναι εύκολη.
Αντίστοιχη κατάσταση ισχύει και για τις επιχειρήσεις.
Εάν η επιχείρηση υπολογίζει σε αυξανόμενο αριθμό πελατών, τα γενικά έξοδα γίνεται ευκολότερο να καλυφθούν από μια ευρεία καταναλωτική βάση.
Το αντίστροφο ισχύει προφανώς σε μια συρρικνούμενη οικονομία, όπως η τρέχουσα.
Θέσεις εργασίας μπορεί να είναι διαθέσιμες εάν ένα άτομο χάσει την τρέχουσα εργασία του/της, αλλά οι θέσεις εργασίας δεν πληρώνονται καλά.
Οι επιχειρήσεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περιόδους με χαμηλότερη ζήτηση, όπως έγινε το 2020.
Υπάρχει ξαφνική ανάγκη μείωσης των γενικών εξόδων, όπως πληρωμές για χώρους γραφείων, εάν ο χώρος δεν χρησιμοποιείται πλέον από τους εργαζόμενους.
Σαφώς, εάν τα επιτόκια αυξηθούν, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους δανειολήπτες κάθε είδους να αποπληρώσουν χρέος με τόκους.
Η αύξηση των επιτοκίων είναι επομένως ένας τρόπος σκόπιμης επιβράδυνσης της οικονομίας.
Εάν η οικονομία αναπτύσσεται γρήγορα (όπως ένας 20χρονος σπρίντερ), τότε μια τέτοια αλλαγή είναι λογική.
Αλλά αν η οικονομία συμπεριφέρεται σαν ένας 80χρονος που ταλαντεύεται σε ένα μπαστούνι, είναι πιθανό η οικονομία να πέσει και να τραυματιστεί σοβαρά.
Τέτοιου είδους είναι ο κίνδυνος αύξησης των επιτοκίων όταν η παγκόσμια οικονομία δυσκολεύεται να αναπτυχθεί με ικανοποιητικό ρυθμό.
Η φυσική του συστήματος υπαγορεύει ότι, καθώς το σύστημα μετατοπίζεται προς την κατεύθυνση της συρρίκνωσης, ο πλούτος διανέμεται ολοένα και περισσότερο στους πλούσιους και πολύ ισχυρούς και μακριά από εκείνους με μέτρια μέσα.
Ο φυσικός Francois Roddier γράφει για αυτό το θέμα στο βιβλίο του «The Thermodynamics of Evolution».
Παρομοιάζει την ενέργεια (και τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγονται χρησιμοποιώντας αυτή την ενέργεια) με τις μεταβάσεις φάσης του νερού.
Όταν τα επίπεδα ενέργειας είναι χαμηλά, τα λιγότερο πλούσια μέλη της οικονομίας τείνουν να συμπιέζονται προς τα έξω, όπως ακριβώς το παγωμένο νερό (χαμηλής ενέργειας) όταν μετατρέπεται σε πάγο.
Η μειωμένη ποσότητα διαθέσιμης ενέργειας (και τα αγαθά και οι υπηρεσίες που παράγονται με τη χρήση αυτής της ενέργειας) φουσκώνει όλο και περισσότερο τον αριθμό των οικονομικών μετεχόντων που βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής ιεραρχίας.
Με άλλα λόγια, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι.
Οι πλούσιοι φαίνεται να είναι σημαντικοί για τη διατήρηση όλου του συστήματος σε λειτουργία, επομένως η φυσική τείνει να τους ευνοεί.
Ο πληθωρισμός, γενικά, είναι πρόβλημα, ειδικά για άτομα με περιορισμένο εισόδημα.
Τα υψηλότερα επιτόκια παίρνουν επίσης μια μεγάλη «μπουκιά» από το εισόδημα.
Αυτό το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο για άτομα με χαμηλό εισόδημα.
Το όφελος των υψηλότερων επιτοκίων και των κεφαλαιακών κερδών τείνει να πηγαίνει σε άτομα υψηλού εισοδήματος.
Οι υψηλές τιμές στα τρόφιμα επηρεάζουν ιδιαίτερα τους φτωχούς επειδή, ακόμη και σε καλές στιγμές, τα τρόφιμα τείνουν να αποτελούν υψηλό ποσοστό του εισοδήματός τους.
Για παράδειγμα, σε μια φτωχή χώρα, εάν το κόστος των τροφίμων ανέρχεται στο 50% του εισοδήματος ενός ατόμου όταν οι τιμές των τροφίμων είναι μέτριες, μια αύξηση 20% στις τιμές των τροφίμων θα οδηγήσει σε τιμές που αντιστοιχούν στο 60% του εισοδήματός τους.
Μια τέτοια κατάσταση γίνεται γρήγορα αφόρητη, επειδή δεν μένει αρκετό εισόδημα για άλλα βασικά αγαθά.
Το παραπάνω σχήμα δείχνει ότι μεταξύ 1990 και 2022, το ποσοστό του συνολικού πλούτου που κατείχε το κορυφαίο 1% των πολιτών των ΗΠΑ αυξήθηκε από 23% σε 32%.
Αυτό σημαίνει ότι άλλοι πολίτες απομακρύνονταν ολοένα και περισσότερο από τα οφέλη της αναπτυσσόμενης οικονομίας.
Με τη νέα δύναμή τους (που προκύπτει από την αυξανόμενη συγκέντρωση πλούτου), οι πλούσιοι μπαίνουν στον πειρασμό να ασκήσουν αυξανόμενο έλεγχο στο οικονομικό σύστημα.
Το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία είναι πιθανό να αγγίξει τα όρια εξόρυξης ορυκτών καυσίμων μέσα στο 2024 είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό.
Οι πλούσιοι γνώριζαν για αυτό το σημείο συμφόρησης εδώ και πολύ καιρό.
Αναρωτήθηκαν: «Πώς μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτή την αλλαγή;».
Σαφώς, η μείωση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού ήταν ένας από τους στόχους ορισμένων.
Με λιγότερα άτομα να μοιράζονται τους διαθέσιμους πόρους, όλοι θα ωφεληθούν.
Αλλά οι πλούσιοι επίσης διείδαν ότι η απόκρυψη της ενεργειακής συμφόρησης θα είχε τεράστιο όφελος στη διατήρηση του τρέχοντος συστήματος ως συνήθως.
Αυτά τα άτομα, μέσω του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και άλλων οργανισμών, πιέζουν για μηδενικές εκπομπές ρύπων.
Προσπάθησαν να επαναπροσδιορίσουν το πρόβλημα των ανεπαρκών, φθηνών για την παραγωγή ορυκτών καυσίμων ως δήθεν πρόβλημα που προκύπτει από την υπερβολικά μεγάλη ποσότητα ορυκτών καυσίμων που δεν μπορεί να διαχειριστεί το σύστημα.
Κατά την άποψή τους, μπορούμε να απομακρυνθούμε από τα ορυκτά καύσιμα, χωρίς να υποστούμε σημαντικές επιπτώσεις.
Αποκρύβοντας το πρόβλημα της ενεργειακής συμφόρησης, οι εταιρείες που πωλούν οχήματα μπορούν να ισχυριστούν ότι θα είναι χρήσιμα για πολλά χρόνια.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα μπορούν να ισχυριστούν ότι είμαστε σε καλό δρόμο για την εύρεση υποκατάστατων για τα ορυκτά καύσιμα και ότι θα υπάρχουν καλές θέσεις εργασίας στα νέα συστήματα.
Με το πρόβλημα της συμφόρησης κρυμμένο, οι πολιτικοί δεν χρειάζεται να παρουσιάζουν στους πολίτες ένα πολύ ανησυχητικό και δυσεπίλυτο ζήτημα.
Σημαντικές ρωγμές στην οικονομία είναι πιθανό να αρχίσουν να εμφανίζονται σύντομα.
Η ενεργειακή συμφόρηση τραβάει ήδη την οικονομία προς τα κάτω, ακόμα κι αν τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης διστάζουν να συζητήσουν το πρόβλημα.
Το πρόβλημα εμφανίζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους:
(α) Η οικονομία έχει κινηθεί προς δύο πολύ διαφορετικές απόψεις σχετικά με τη σημερινή ενεργειακή κατάσταση.
Το αφήγημα που παρουσιάζεται στον Τύπο είναι ότι έχουμε υπερβολική ποσότητα ορυκτών καυσίμων.
Από αυτή την άποψη, οποιαδήποτε έλλειψη ορυκτών καυσίμων (ή οποιουδήποτε άλλου πόρου) θα συνοδευόταν γρήγορα από αύξηση των τιμών.
Αυτές οι αυξανόμενες τιμές θα επέτρεπαν την εξόρυξη αυξανόμενης ποσότητας αυτών των υλικών, επιλύοντας γρήγορα το πρόβλημα.
Αλλά η πραγματική ιστορία, για όποιον εξετάζει τις λεπτομέρειες, είναι εντελώς διαφορετική.
Η προσιτή τιμή γίνεται πολύ σημαντική, κρατώντας τις τιμές κάτω.
Η ιστορία δείχνει ότι σχεδόν κάθε πολιτισμός έχει καταρρεύσει.
Οι πληθυσμοί τείνουν να αυξάνονται, αλλά οι πόροι που υποστηρίζουν τις οικονομίες δεν αυξάνονται αρκετά γρήγορα.
Η αύξηση των τιμών δεν λύνει το πρόβλημα!
Οι άνθρωποι που εργάζονται με ορυκτά καύσιμα γνωρίζουν πόσο απαραίτητα είναι για τον σημερινό πολιτισμό.
Η ιστορία για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από τον άνεμο και την ηλιακή ενέργεια ακούγεται πολύ τραβηγμένη αν κάποιος σκεφτεί την ανάγκη για θερμότητα τον χειμώνα και τις δυσκολίες που συνδέονται με τη μακροπρόθεσμη αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας.
Τα δύο πολύ διαφορετικά αφηγήματα γύρω από το ενεργειακό μας μέλλον ακούγονται σαν να προέρχονται από το δυστοπικό μυθιστόρημα Nineteen Eighty Four του George Orwell.
(β) Η αποπληρωμή χρέους με τόκους γίνεται όλο και μεγαλύτερο πρόβλημα.
Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, το πρόσθετο χρέος μπορεί προσωρινά να λειτουργήσει ως υπόσχεση για πρόσθετη ενέργεια.
Το χρέος είναι μια υπόσχεση για αγαθά και υπηρεσίες που θα παρασχεθούν σε μέλλοντα χρόνο.
Αυτή η υπόσχεση μπορεί να επιτρέψει τη δημιουργία κεφαλαιουχικών αγαθών, όπως τα εργοστάσια, τα οποία επιτρέπουν τη δημιουργία περισσότερων αγαθών και υπηρεσιών στο μέλλον.
Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την πληρωμή των εργαζομένων, ώστε να έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερα αγαθά.
Κάποια στιγμή, το χρέος γίνεται υπερβολικό για να αντέξει το σύστημα.
Κάποια από αυτά τα βλέπουμε στην Κίνα, όπου σημειώθηκαν χρεοκοπίες στην αγορά ακινήτων.
Στις ΗΠΑ, η αγορά εμπορικών ακινήτων παρουσιάζει υψηλά ποσοστά κενών χώρων.
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι, σε πολλά μέρη, τα εμπορικά ακίνητα θα πωληθούν μόνο με τεράστια ζημία.
Εν μέσω αυτής της κατάστασης, οι κάτοχοι χρέους είναι πιθανό να υποστούν τεράστιες ζημίες.
(γ) Τα πολιτικά κόμματα αρχίζουν να διαφωνούν ευρέως σχετικά με το αν θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος.
Τα πιο συντηρητικά κόμματα δεν θέλουν αύξηση χρέους, αλλά τα πιο φιλελεύθερα κόμματα επιμένουν ότι δεν υπάρχει άλλη διέξοδος: Εάν δεν υπάρχει αρκετή ενέργεια του σωστού είδους, το προστιθέμενο χρέος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση έργων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα δημιουργεί την ψευδαίσθηση της προόδου σε ό,τι αφορά την παροχή ενέργειας του σωστού είδους στη σωστή τιμή.
Το πρόσθετο χρέος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη συνέχιση των πολλών κοινωνικών προγραμμάτων και τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Μέχρι στιγμής, η αύξηση χρέους έχει λειτουργήσει για τις ΗΠΑ, επειδή το δολάριο ΗΠΑ είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και επειδή οι ΗΠΑ τείνουν να διατηρούν υψηλά τα επιτόκια-στόχους, ενθαρρύνοντας άλλες χώρες να επενδύσουν σε αμερικανικούς τίτλους.
Όταν άλλες χώρες προσθέτουν σημαντικά περισσότερο χρέος, τα νομίσματά τους τείνουν να υποχωρούν, κάτι το οποίο προκαλεί πληθωρισμό.
Οι ΗΠΑ ενδέχεται επίσης σύντομα να αντιμετωπίσουν πρόβλημα πληθωρισμού λόγω του πρόσθετου χρέους.
Αυτό συμβαίνει επειδή είναι δυνατή η «εκτύπωση χρημάτων», αλλά δεν είναι δυνατή η εκτύπωση αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται με φθηνά ενεργειακά προϊόντα.
Για παράδειγμα, ο πειρασμός είναι να διασωθούν οι τράπεζες και τα συνταξιοδοτικά προγράμματα που πτωχεύουν λόγω αυξημένου χρέους.
Στον βαθμό που αυτό το χρέος επανέρχεται στην προσφορά χρήματος, αλλά δεν υπάρχουν πρόσθετα αγαθά που να ταιριάζουν, το αποτέλεσμα θα είναι πληθωρισμός.
(δ) Οι κατεστραμμένες γραμμές ανεφοδιασμού είναι άλλο ένα σημάδι μιας οικονομίας που φτάνει στα όρια.
Όταν δεν υπάρχουν αρκετά αγαθά και υπηρεσίες, ορισμένοι επίδοξοι αναγκαστικά μένουν εκτός.
Τα τελευταία τρία χρόνια, όλοι μας αντιμετωπίσαμε τουλάχιστον κάποια προβλήματα με άδεια ράφια στα καταστήματα και τη μη διαθεσιμότητα των απαραίτητων ανταλλακτικών για επισκευές.
Πολλά είδη ναρκωτικών είναι σε έλλειψη σε όλο τον κόσμο.
Η βαριά βιομηχανία αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα.
Το 2022, η Upstream Online έγραψε: «Οι ελλείψεις σωλήνων γεώτρησης που προκαλούν πονοκεφάλους στους Αμερικανούς παραγωγούς [πετρελαίου και φυσικού αερίου]».
Το μεγάλο έλλειμμα σήμερα είναι στα αγαθά και όχι στις υπηρεσίες.
Ο οργανισμός S&P Global Market Intelligence δημοσιεύει έναν δείκτη που ονομάζεται Purchasing Managers Index, για 15 χώρες, συμπεριλαμβανομένου ενός παγκόσμιου μέσου όρου.
Το μεταποιητικό τμήμα αυτού του δείκτη συρρικνώνεται σε παγκόσμια βάση, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία.
Η έκταση αυτής της συρρίκνωσης είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Οι χώρες που δεν βρίσκονται σε συρρίκνωση είναι η Ινδία, η Ρωσία και η Κίνα.
Εάν η μεταποίηση είναι σε συρρίκνωση, θα πρέπει να περιμένουμε περισσότερες σπασμένες γραμμές εφοδιασμού τους επόμενους μήνες και χρόνια.
Πώς θα εξελιχθούν όλα αυτά, το 2024 και μακροπρόθεσμα;
Δεν ξέρουμε. Τα πράγματα είναι πιθανό να χειροτερέψουν οικονομικά, αλλά δεν γνωρίζουμε πόσο.
Γνωρίζουμε, όμως, ότι ένας ηλικιωμένος μπορεί εύκολα να υποκύψει σε κάποια ασθένεια.
Με τον ίδιο τρόπο, γνωρίζουμε ότι εάν η οικονομία έχει αρκετά αδύναμα σημεία, μπορεί να υπάρξει μια μεγάλη κατάρρευση - ακόμη και χωρίς τεράστια μείωση της διαθέσιμης ενέργειας.
Ταυτόχρονα, η οικονομία φαίνεται να έχει πολλές αντοχές.
Οι ηγέτες των ΗΠΑ, και ίσως και άλλων χωρών, φαίνεται πιθανό να ακολουθήσουν τον δρόμο της αύξησης του χρέους, για να διασωθούν από τα όποια προβλήματα προκύψουν.
Εάν οι τράπεζες αντιμετωπίσουν προβλήματα, θα αναπτυχθεί κάποια νέα χρηματοδοτική διευκόλυνση.
Εάν η κοινωνική ασφάλιση ή οι ιδιωτικές συντάξεις χρειαστούν περισσότερη χρηματοδότηση, πιθανότατα θα παρασχεθεί με την αύξηση του δημόσιου χρέους.
Αυτό μας κάνει να υποψιάζομαστε ότι στις ΗΠΑ, τουλάχιστον, είναι πιθανό να υπάρξει μεγαλύτερος κίνδυνος υπερπληθωρισμού (πολλά χρήματα αλλά πολύ λίγα για αγορά), παρά αποπληθωρισμός (πολύ λίγα χρήματα, αλλά και πολύ λίγα για αγορά).
Το Σύμπαν δημιουργήθηκε, προφανώς από το τίποτα. Το Σύμπαν μεγάλωσε και συνεχίζει να μεγαλώνει.
Ο Eric Chaisson, στο βιβλίο του 2001, Cosmic Evolution: The Rise of Complexity in Nature, δείχνει ότι η τάση του Σύμπαντος είναι να γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκο.
Το ίδιο το Σύμπαν δρα σαν μια δομή διάχυσης.
Η αυτοοργάνωση οδηγεί το Σύμπαν στο να αναπτυχθεί και να γίνει πιο σύνθετο, αρκεί να έχει επαρκή ενέργεια.
Το ερώτημα είναι το εξής: «Από πού προέρχεται η παροχή ενέργειας στο Σύμπαν συνολικά;
Μπορεί η παροχή ενέργειας να συνεχιστεί επ' αόριστον ή έως ότου όποια δύναμη την ξεκίνησε επιλέξει να τη σταματήσει;».
Μάλλον κάτι από έξω σπρώχνει ολόκληρο το Σύμπαν.
Οι οικονομολόγοι μιλούν για «ένα αόρατο χέρι».
Άνθρωποι με θρησκευτικό υπόβαθρο μπορεί να πουν ότι υπάρχει ένας Θεός που δημιούργησε το Σύμπαν και συνεχίζει να το δημιουργεί καθημερινά, μέσω της εμπλοκής σε πράγματα που συμβαίνουν στη Γη, συμπεριλαμβανομένων των περίεργων συμβάντων το 2020.
Αν υπάρχει κάποια εξωτερική δύναμη που επηρεάζει την οικονομία σήμερα, ίσως τα προβλήματα της Γης να είναι προσωρινά.
Μια πιθανότητα είναι ότι τελικά θα βρεθεί ένας νέος τύπος ενεργειακής λύσης.
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα ότι, κάποια στιγμή, η δύναμη που ξεκίνησε το Σύμπαν να προκαλέσει τη διακοπή της λειτουργίας του.
Αντ' αυτού, θα μπορούσε να υπάρξει μια αντικατάσταση (που μπορούμε να σκεφτούμε ως παράδεισο).
To δημοφιλές αφήγημα τείνει να θεωρεί εαυτούς ότι έχουμε μεγάλη δύναμη να διαχειριστούμε προβλήματα στην τρέχουσα οικονομική κατάστασή μας, αλλά δεν νομίζω ότι έχουμε μεγάλη δύναμη να επηρεάσουμε το σύστημα στο οποίο βρισκόμαστε ενσωματωμένοι.
Το οικονομικό σύστημα συμπεριφέρεται με βάση τις δυνάμεις της αγοράς, απλώς ένα παιδί μεγαλώνει, ωριμάζει και τελικά πεθαίνει.
Το σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που ονομάζουμε αυτοοργάνωση, και το οποίο είναι έξω από τις δυνάμεις μας να ελέγχουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου