Με όλα τα βλέμματα στραμμένα στην κατάσταση που εκτυλίσσεται στα σύνορα με την Ουκρανία - καθώς οι αυτονομιστές στο Ντονμπάς αναφέρουν εντεινόμενους βομβαρδισμούς εν μέσω μιας "γενικής κινητοποίησης" ανδρών στρατιωτικής ηλικίας - το αριστερό Spiegel της Γερμανίας θέτει ένα ερώτημα θεμελιώδες για ολόκληρη τη σύγκρουση...
"Ο Βλαντιμίρ Πούτιν επιμένει ότι η Δύση εξαπάτησε τη Ρωσία επεκτείνοντας το ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Υπάρχει κάτι στους ισχυρισμούς του; Η σύντομη απάντηση: Είναι περίπλοκο " .
Η ουσία του επιχειρήματος είναι αυτή. Τον Σεπτέμβριο του 1993, ο Ρώσος Πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν έγραψε μια μακροσκελή επιστολή προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, η οποία διαμαρτυρόταν κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά σε μια εποχή που η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχική Δημοκρατία ενδιαφέρονταν να ενταχθούν στον οργανισμό. Ο Γέλτσιν υποστήριξε ότι το ρωσικό κοινό το αντιμετώπιζε «ως ένα είδος νεο-απομόνωσης» της Ρωσίας και ότι η «Συνθήκη Δύο συν Τέσσερα» που συνδέεται με την επανένωση της Γερμανίας το 1990 «αποκλείει την επιλογή επέκτασης της ζώνης του ΝΑΤΟ στην Ανατολή».
Όπως γράφει το Spiegel , «Δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα άλλο ιστορικό ζήτημα που να έχει δηλητηριάσει τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Δύσης τόσο πολύ τις τελευταίες τρεις δεκαετίες όσο η διαφωνία για το τι ακριβώς συμφωνήθηκε το 1990».
Από την επιστολή του 1990, το ΝΑΤΟ έχει δεχτεί 14 χώρες στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη , τις οποίες το Κρεμλίνο έχει παραπονεθεί ότι εξαπατήθηκαν σε κάθε βήμα».
Σύμφωνα με τον σημερινό Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, "μας εξαπατήσατε ξεδιάντροπα".
"Μας υποσχεθήκατε τη δεκαετία του 1990 ότι (το ΝΑΤΟ) δεν θα μετακινηθεί ούτε εκατοστό προς τα ανατολικά", δήλωσε στα τέλη του περασμένου μήνα σε σχόλια που χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν τις σημερινές απαιτήσεις του για γραπτές εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ δεκτή στη δυτική συμμαχία.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Στα τέλη Ιανουαρίου, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έγραψε μια ανοιχτή επιστολή προς τους δυτικούς ομολόγους του στην οποία ανέφερε πρόσθετες συνεννοήσεις. Συγκεκριμένα, επικεντρώθηκε στον Χάρτη για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια, ο οποίος έχει τις ρίζες του σε συμφωνίες που επιτεύχθηκαν το 1990. Ανατολή και Δύση είχαν συμφωνήσει τότε ότι κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα τη συμμαχία στην οποία επιθυμεί να συμμετέχει, ενώ παράλληλα τόνιζαν το "αδιαίρετο της ασφάλειας". Αργότερα, αυτό έγινε "η υποχρέωση κάθε κράτους να μην ενισχύει την ασφάλειά του εις βάρος της ασφάλειας άλλων κρατών", όπως αναφέρει ρητά ο Λαβρόφ στην επιστολή του. -Spiegel
Η Ουκρανία, εν τω μεταξύ, θέλει να μάθει πόσο γρήγορα μπορεί να ενταχθεί.
Θολά νερά
Η επέκταση του ΝΑΤΟ μετά το 1990 δεν είναι όμως ασπρόμαυρη, σύμφωνα με το Spiegel - και θολώνει από μια χορωδία "είπε-είπε-είπε" μεταξύ επιφανών αξιωματούχων από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Δεν λείπουν οι μαρτυρίες διαφόρων μαρτύρων για τις διάφορες συζητήσεις μεταξύ της Δύσης και της Μόσχας μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Το 1990, ένας πραγματικός στρατός πολιτικών και υψηλόβαθμων αξιωματούχων από τη Μόσχα, την Ουάσιγκτον, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βόννη και το Ανατολικό Βερολίνο συναντήθηκαν για συζητήσεις σχετικά με τη γερμανική επανένωση, τον αφοπλισμό τόσο του ΝΑΤΟ όσο και του Συμφώνου της Βαρσοβίας και για έναν νέο χάρτη για τη Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ) - η οποία έγινε ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) το 1995. -Spiegel
Για παράδειγμα - ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Roland Dumas, δήλωσε ότι δόθηκε η υπόσχεση ότι τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ δεν θα προχωρούσαν πιο κοντά στο έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέιμς Μπέικερ το αρνήθηκε - λέγοντας ότι δεν δόθηκε ποτέ τέτοια υπόσχεση. Ωστόσο, αρκετοί διπλωμάτες υπό τον Μπέικερ τον διέψευσαν.
Ο πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μόσχα, Τζακ Μάτλοκ, δήλωσε ότι δόθηκαν "κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις" στη Σοβιετική Ένωση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα συνέχιζε να επεκτείνεται προς ανατολάς.
Εν τω μεταξύ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, δήλωσε σε μια περίπτωση ότι ο Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ είχε δώσει διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ "δεν θα κινηθεί ούτε ένα εκατοστό ανατολικότερα". Μια άλλη φορά, ο Γκορμπατσόφ είπε ότι "το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ δεν συζητήθηκε ποτέ", ενώ είπε ότι η Δύση είχε παραβιάσει το πνεύμα διαφόρων συμφωνιών, ανεξάρτητα από αυτό.
Επιπλέον, έγγραφα της αμερικανικής κυβέρνησης που αποχαρακτηρίστηκαν το 2017 φαίνεται να επιβεβαιώνουν ότι δόθηκαν διαβεβαιώσεις.
Ευτυχώς, υπάρχουν πολλά διαθέσιμα έγγραφα από τις διάφορες χώρες που συμμετείχαν στις συνομιλίες, συμπεριλαμβανομένων υπομνημάτων από συνομιλίες, πρακτικών διαπραγματεύσεων και εκθέσεων. Σύμφωνα με αυτά τα έγγραφα, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία έδωσαν σήμα στο Κρεμλίνο ότι μια ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρών όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχική Δημοκρατία δεν τίθεται σε καμία περίπτωση. Τον Μάρτιο του 1991, ο Βρετανός πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ υποσχέθηκε κατά τη διάρκεια επίσκεψης στη Μόσχα ότι "τίποτα τέτοιο δεν θα συμβεί". Ο Γέλτσιν εξέφρασε σημαντική δυσαρέσκεια όταν τελικά έγινε το βήμα αυτό. Έδωσε την έγκρισή του για την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς το 1997, αλλά παραπονέθηκε ότι το έκανε μόνο επειδή τον ανάγκασε η Δύση. -Spiegel
Το Spiegel δημοσίευσε επίσης την Παρασκευή ένα έγγραφο από τον Μάρτιο του 1991, το οποίο δείχνει αξιωματούχους των ΗΠΑ, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας να συζητούν την υπόσχεση να μην επεκταθεί στην Πολωνία και όχι μόνο. Το έγγραφο περιέχει πολλαπλές αναφορές στις συνομιλίες "2+4" σχετικά με τη γερμανική ενοποίηση - γεγονός που καθιστά σαφές ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν ανατολικά της Γερμανίας.
Το έγγραφο βρέθηκε στα Εθνικά Αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου από τον καθηγητή πολιτικών επιστημών του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, Josh Shifrinson.
"Ξεκαθαρίσαμε στη Σοβιετική Ένωση - στις συνομιλίες 2+4, καθώς και σε άλλες διαπραγματεύσεις - ότι δεν σκοπεύουμε να επωφεληθούμε από την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από την Ανατολική Ευρώπη", αναφέρεται στο έγγραφο, το οποίο επικαλείται τον βοηθό υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Ευρώπη και τον Καναδά, Raymond Seitz.
"Το ΝΑΤΟ δεν θα πρέπει να επεκταθεί προς τα ανατολικά, είτε επίσημα είτε ανεπίσημα", πρόσθεσε.
Ένας Βρετανός αξιωματούχος ανέφερε την ύπαρξη μιας "γενικής συμφωνίας" που θεωρεί την ένταξη στο ΝΑΤΟ των χωρών της ανατολικής Ευρώπης ως "απαράδεκτη".
"Είχαμε καταστήσει σαφές κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων 2+4 ότι δεν θα επεκτείνουμε το ΝΑΤΟ πέρα από τον Έλβα [sic]", σύμφωνα με τον δυτικογερμανό διπλωμάτη Γιούργκεν Χρόμπογκ. "Επομένως, δεν μπορούσαμε να προσφέρουμε στην Πολωνία και σε άλλες χώρες την ένταξη στο ΝΑΤΟ".
Το Spiegel σημειώνει επίσης μια πρωτοβουλία του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών Χανς-Ντίτριχ Γκένσερ τον Ιανουάριο του 1990, ο οποίος σε ομιλία του στις 31 Ιανουαρίου 1990 είπε ότι το ΝΑΤΟ θα πρέπει να εκδώσει μια δήλωση που θα λέει: "Ό,τι κι αν συμβεί στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, δεν θα υπάρξει επέκταση της επικράτειας του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά και πιο κοντά στα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης".
Ο Αμερικανός ομόλογός του Γκένσερ, Τζέιμς Μπέικερ, δήλωσε ότι "δεν ήταν ακριβώς ενθουσιασμένος" με την ιδέα, αλλά παραδέχθηκε ότι ήταν "το καλύτερο που είχαμε αυτή τη στιγμή".
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Genscher και ο Baker παρουσίασαν την ιδέα στη Μόσχα ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών διαβεβαίωσε το Κρεμλίνο ότι: "Για εμάς είναι βέβαιο ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί προς τα ανατολικά. Και αυτό ισχύει γενικά", εννοώντας σαφώς πέρα από την Ανατολική Γερμανία. Ο Αμερικανός, από την πλευρά του, προσέφερε "ακλόνητες εγγυήσεις ότι η δικαιοδοσία ή οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ δεν θα μετακινηθούν προς τα ανατολικά". Όταν ο Γκορμπατσόφ είπε ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν "απαράδεκτη", ο Μπέικερ απάντησε: "Συμφωνούμε με αυτό". -Spiegel
Ο Μπέικερ και ο Γκένσερ υποβάθμισαν έκτοτε τα γεγονότα, με τον Μπέικερ να λέει ότι η αποκλειστική του εστίαση ήταν στη Γερμανία και τον Γκένσερ να λέει αργότερα ότι ήθελε απλώς να "μετρήσει" τη σοβιετική αντίδραση.
Το μήνυμα ήταν σαφές. Εάν ο Γκορμπατσόφ έδινε τη συγκατάθεσή του για την επανένωση της Γερμανίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, η Δύση θα στόχευε στη δημιουργία μιας δυτικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας που θα λάμβανε υπόψη τα συμφέροντα της Μόσχας.
Οι άτυπες διαβεβαιώσεις δεν ήταν ασυνήθιστες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Joshua Shifrinson συγκρίνει τις συζητήσεις του 1990 με τις προφορικές συμφωνίες μεταξύ Αμερικανών και Σοβιετικών που οδήγησαν στην αποκλιμάκωση της κρίσης των πυραύλων της Κούβας το 1962.
Δεδομένων των διαθέσιμων εγγράφων, ορισμένοι εικάζουν μάλιστα ότι η Δύση παραπλάνησε σκόπιμα τους Σοβιετικούς από την αρχή. Λίγες εβδομάδες μετά το ταξίδι του στο Κρεμλίνο, σε κάθε περίπτωση, ο Μπέικερ είπε ρητά στον Γκένσερ ότι ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης επιθυμούσαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, προκαλώντας την απάντηση του Γκένσερ ότι το θέμα "δεν πρέπει να αγγιχτεί προς το παρόν". Μια διατύπωση που κρατούσε όλες τις επιλογές στο τραπέζι για αργότερα. -Spiegel
Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ωστόσο, δήλωσε ότι η συμμαχία "δεν υποσχέθηκε ποτέ να μην επεκταθεί" και δήλωσε στο Spiegel ότι "δεν υπήρξε ποτέ τέτοια υπόσχεση, δεν υπήρξε ποτέ τέτοια παρασκηνιακή συμφωνία, απλά δεν είναι αλήθεια".
Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχική Δημοκρατία έγιναν δεκτές στο ΝΑΤΟ το 1999, ακριβώς πριν από την έναρξη του αεροπορικού πολέμου κατά της Γιουγκοσλαβίας, ο οποίος έφερε για πρώτη φορά δυνάμεις του ΝΑΤΟ κατά μήκος των ρωσικών συνόρων.
Το 2004, οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Εσθονίας προσχώρησαν στον Οργανισμό, φέρνοντας το ΝΑΤΟ ακόμη πιο κοντά στα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Τώρα, η Ρωσία απαιτεί από το ΝΑΤΟ να αποκηρύξει δημοσίως την επέκταση στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Γεωργίας και της Ουκρανίας και να ανακαλέσει τις αμερικανικές δυνάμεις στα όρια του μπλοκ του 1997.
Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν πει στον Πούτιν να το βάλει στα πόδια και ότι η πολιτική των "ανοιχτών θυρών" του ΝΑΤΟ είναι θεμελιώδης.
Αυτό μας φέρνει στο σήμερα. Η Ουκρανία θέλει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ενώ η απειλή που υπονοείται από τη συγκέντρωση ρωσικών δυνάμεων στα σύνορα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρη: ανακαλέστε το, αλλιώς θα πάρουμε το Κίεβο.
ΑΠΟΔΟΣΗ : Corfiatiko.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου