Είτε πρόκειται για την αντιπολίτευση, είτε για τον πρόεδρο του ΣΕΒ, είτε για κάποιους απλούς, αλλά «υποψιασμένους» πολίτες, οι περισσότεροι μιλούν για ένα καυτό φθινόπωρο με οικονομικές δυσκολίες και κοινωνικές αντιδράσεις. Κι έναν δύσκολο, ίσως πολύ δύσκολο, χειμώνα.
Προσωπικά, φοβάμαι πιο πολύ ότι γενικότερα η Δύση εισέρχεται στον βαρύ χειμώνα της παγκοσμιοποίησης, μια εποχή που δεν θα κρατήσει λίγους μήνες.
Το βιοτικό επίπεδο του μέσου Έλληνα έχει ήδη γυρίσει πολλά χρονία πίσω. Το ίδιο, αν και σε αρκετά μικρότερο βαθμό, ισχύει για το βιοτικό επίπεδο του μέσου πολίτη στις ΗΠΑ. Άλλωστε, εδώ και πολλά χρόνια στις ΗΠΑ η όποια ανάκαμψη δεν συνοδεύεται από θέσεις εργασίας.
Σε αρκετούς δεν είναι άγνωστο και το γεγονός ότι στην ίδια τη Γερμανία ο μέσος πολίτης δεν έχει δει το βιοτικό του επίπεδο να αυξάνεται με τους ρυθμούς που υποσχόταν η αναπτυξιακή της μηχανή, η οποία πράγματι δούλευε ακατάπαυστα τα τελευταία χρόνια.
Για κάποια χρόνια η παγκοσμιοποίηση θεωρήθηκε φάρμακο για κάθε νόσο. Μόνο κάποιοι γραφικοί «πράσινοι» και αντικαπιταλιστές, της εναντιώθηκαν. Όμως, τότε ήταν η εποχή του θέρους. Οι μικρομεσαίοι, η περίφημη μεσαία τάξη, κοιμούνταν τον ύπνο της ευμάρειας. Των γενναιόδωρων κρατικών παροχών, του αφειδούς τραπεζικού δανεισμού, της πιστωτικής κάρτας και των στεγαστικών δανείων.
Αυτό που ζούμε σήμερα είναι μάλλον το φθινόπωρο.
Τα προεόρτια του χειμώνα.
Αρκετοί, είτε πρόκειται για πολιτικούς, είτε για αναλυτές και επιχειρηματικούς παράγοντες, θα υποστηρίξουν το αντίθετο. Βλέπετε, ακόμη σταυροκοπιούνται επειδή η Δύση κατάφερε να επιβιώσει από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 αλλά κι επειδή η ευρωζώνη απέφυγε ως τώρα τη διάλυσή της.
Νομίζουν (ή μήπως... εύχονται;) ότι τα δύσκολα βρίσκονται πίσω μας.
Μπορεί να έχουν δίκιο, προσωπικά όμως, πιστεύω ότι σε διεθνές επίπεδο τα δύσκολα είναι μπροστά.
Παρατηρώ τις τεράστιες προσπάθειες της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας, της περίφημης FED, να στηρίξει την ανάπτυξη. Κι απογοητεύομαι από τα πενιχρά αποτελέσματα που έχει στην πραγματική οικονομία ο πακτωλός χρήματος που «τυπώθηκε».
Παρατηρώ την αμηχανία της Ευρώπης μπροστά στα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, τον χρόνο που κυλάει αναξιοποίητος, το γεγονός ότι οι κρατικές δαπάνες μειώνονται παντού. Μαζί τους όμως μειώνεται και η ρευστότητα για τις επιχειρήσεις, όπως και τα χρήματα που δίδονται για «έρευνα και ανάπτυξη», ίσως τον πιο καθοριστικό παράγοντα για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας στην «προηγμένη» Δύση.
Παρατηρώ τη «βουβή πλειοψηφία» να δουλεύει ολοένα και περισσότερο -αν έχει δουλειά- και να αμείβεται σε πραγματικούς όρους λιγότερο. Την ποιότητα ζωής, το αίσθημα ασφάλειας να περιορίζεται, αργά, αλλά σταθερά.
Αλλά και τους πολύ πλούσιους αυτού του κόσμου να γίνονται πλουσιότεροι.
Όχι μόνο στις «αναπτυσσόμενες» περιοχές του κόσμου, αλλά και στις ανεπτυγμένες. Ακόμη και στα προπύργια της «αστικής Δημοκρατίας», εκεί όπου κυρίαρχη, υποτίθεται, ήταν και είναι η μεσαία τάξη.
Παρατηρώ τις ανισορροπίες να μεγαλώνουν, τις εστίες έντασης να πολλαπλασιάζονται, το κέντρο βάρους που ξέραμε, με «ομφαλό» την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, να μετατοπίζεται προς την πλευρά του μακρινού Ειρηνικού.
Η αλήθεια είναι ότι η Δύση και μαζί της -έστω και σερνάμενη- η Ελλάδα, έζησε 60-65 χρόνια σχεδόν αδιάκοπης ευμάρειας, μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς πολέμους, καταστροφές και κοινωνική οδύνη. Τα σκαμπανεβάσματα ήταν ήπια, μικρά κύματα σε μια θάλασσα ευημερίας.
Ίσως αυτό να ήταν το καλοκαίρι που εμείς θεωρήσαμε ότι θα κρατήσει για πάντα. Ίσως γιατί κάποιοι από εμάς, τώρα πια οι περισσότεροι, γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μέσα σε αυτό, χωρίς να γνωρίσουν κάτι άλλο.
Μάλλον γι' αυτόν τον λόγο παρατηρώ, κι όχι μόνο στην Ελλάδα, μια τάση ερμηνείας των νέων προβλημάτων με παλιούς, ξεπερασμένους όρους, σε επίπεδο όχι μόνο πολιτικής, αλλά και οικονομίας.
Γι' αυτό φοβάμαι ότι ζούμε το φθινόπωρο.
Κι ότι αργά ή γρήγορα θα έρθει ο χειμώνας.
Γιώργος Παπανικολάου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου