Τα αεροπλάνα μάς ψεκάζουν. Ο Έλβις ζει. Η Γη είναι επίπεδη. Ο κορωνοϊός ήταν ένα ψέμα. Ο Κένεντι δεν σκοτώθηκε μόνο από τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ. Ο άνθρωπος δεν έχει πατήσει το πόδι του στη Σελήνη. Και, φυσικά, οι εξωγήινοι όχι μόνο υπάρχουν, αλλά μας έχουν επισκεφθεί πολλάκις. Σίγουρα έχετε ακούσει αυτές τις θεωρίες και κάμποσες άλλες που προσπαθούν να αντικρούσουν τα επίσημα αφηγήματα.
Οι αστροναύτες της αποστολής «Απόλλων 11» πατούν το πόδι τους στο φεγγάρι, στις 20 Ιουλίου του 1969. Το 9% των Αμερικανών πιστεύει ότι οι σκηνές της προσσελήνωσης γυρίστηκαν σε κινηματογραφικό στούντιο. (Φωτογραφία: AP photo)
Για την πλειονότητα των ανθρώπων είναι παρατραβηγμένες ιστορίες κάποιων φαντασιόπληκτων. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που όχι μόνο τις πιστεύουν, αλλά και θεωρούν πως υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός που μας κρύβει την αλήθεια των πραγμάτων. Ο Αμερικανός καθηγητής και συγγραφέας Μάικλ Σέρμερ έχει μελετήσει για χρόνια το φαινόμενο των θεωριών συνωμοσίας – είναι επίσης πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού οργανισμού The Sceptics Society, που εστιάζει μεταξύ άλλων στην αντιμετώπιση της ψευδοεπιστήμης. Στο βιβλίο του Συνωμοσίες. Γιατί τόσοι λογικοί άνθρωποι πιστεύουν τόσο παράλογα πράγματα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, εξηγεί με εύγλωττο τρόπο πώς αναπτύσσονται οι θεωρίες συνωμοσίας, ποιοι τις πιστεύουν και για ποιο λόγο. Ο κ. Σέρμερ μίλησε στο «Κ» και, όχι, όσα μας είπε δεν είναι μια απλή θεωρία. Τα βλέπουμε να συμβαίνουν στις μέρες μας.
Κύριε Σέρμερ, είναι στην ανθρώπινη φύση να πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας;
Ναι, είναι! Στην πραγματικότητα, η κύρια θέση του βιβλίου μου είναι ότι πίσω από τις περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας βρίσκεται η τάση να πιστεύουμε ότι υπάρχουν περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας απ’ όσες υπάρχουν στην πραγματικότητα. Είναι ένα, ας πούμε, πρόβλημα ανίχνευσης σήματος. Ακούς ένα θρόισμα: Είναι ένας επικίνδυνος θηρευτής ή απλώς ο άνεμος; Αν υποθέσεις ότι είναι μόνο ο άνεμος, αυτό είναι ένα σφάλμα τύπου 1, το οποίο είναι σχετικά αβλαβές. Από την άλλη πλευρά, αν πιστεύεις ότι το θρόισμα είναι ένας επικίνδυνος θηρευτής, τότε… είσαι το θύμα! Αυτό που πιστεύω είναι ότι η φυσική επιλογή έχει σχεδιάσει τον εγκέφαλό μας να κάνει λάθη υπέρ της προφύλαξης, για κάθε ενδεχόμενο, και οι περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας έχουν μια αρνητική έννοια, δηλαδή αφορούν άτομα με δύναμη που σχεδιάζουν να κάνουν βλαβερά, παράνομα ή ανήθικα πράγματα σε εμάς ή στην ομάδα μας.
Πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι σε όλες τις θεωρίες συνωμοσίας ή πρόκειται για αυθυποβολή;
Και όμως πιστεύουν. Και μάλιστα σε ανησυχητικά υψηλά ποσοστά, όπως δείχνουν πολλές εταιρείες δημοσκοπήσεων. Περίπου το ένα τρίτο των Αμερικανών πιστεύει στη θεωρία συνωμοσίας «Birther», ότι ο Ομπάμα είναι ξένος. Περίπου το ίδιο ποσοστό πιστεύει ότι η 11η Σεπτεμβρίου ήταν μια «εσωτερική δουλειά» από την κυβέρνηση Μπους. Περίπου το 10% των Αμερικανών πιστεύει ότι η θεωρία των chemtrails [σ.σ. αεροψεκασμοί] είναι «απολύτως αληθινή» και ένα άλλο 30% πιστεύει ότι είναι «μερικώς αληθινή», πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από 100 εκατομμύρια Αμερικανοί πιστεύουν ότι η κυβέρνηση και οι αεροπορικές εταιρείες συνωμοτούν για να δηλητηριάσουν ή να ναρκώσουν τους Αμερικανούς πολίτες με ψεκασμούς από αεροπλάνα. Το 4% των ανθρώπων πιστεύει ότι τα ερπετά που αλλάζουν σχήμα κυβερνούν κρυφά τον κόσμο. Το 7% των ανθρώπων πιστεύει ότι οι προσσεληνώσεις ήταν πλαστές. Το 9% πιστεύει ότι η κυβέρνηση προσθέτει φθόριο στο νερό όχι για να καταπολεμήσει την τερηδόνα (πράγμα που κάνει), αλλά για να ελέγξει τη ζωή των πολιτών. Το 21% πιστεύει ότι ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο προσγειώθηκε στο Ρόσγουελ του Νέου Μεξικού το 1947 και ότι η κυβέρνηση κρύβει το σκάφος και τους εξωγήινους σε μια μυστική αποθήκη, πιθανώς στην περιοχή 51, και ότι κατασκευάσαμε τους υπολογιστές από αυτούς. Από το 1963, περισσότεροι από τους μισούς Αμερικανούς πιστεύουν ότι περισσότερα από ένα άτομα ήταν υπεύθυνα για τη δολοφονία του προέδρου Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Τη δεκαετία του 1970 αυτό το ποσοστό έφτασε στο υψηλό 81%, για να πέσει στο χαμηλό 61% τη δεκαετία του 2010.
Η υπερπληροφόρηση οδηγεί σε μισές αλήθειες και κατασκευασμένα ψέματα ή αυτό συνέβαινε και στο παρελθόν;
Το πλήθος των πληροφοριών που λαμβάνουμε κάνουν δύσκολο τον έλεγχο της αξιολόγησής τους. Φυσικά, η απάντηση σε αυτό δεν είναι η λογοκρισία (από την κυβέρνηση ή τις εταιρείες κοινωνικών μέσων), αλλά η άνοδος των ιστοσελίδων ελέγχου γεγονότων, όπως το Snopes, το PolitiFact και το δικό μου Skeptic.com.
Τα κοινωνικά δίκτυα εντείνουν το πρόβλημα;
Είναι μια τεχνολογία που διαδίδει τις θεωρίες συνωμοσίας πιο γρήγορα και πιο ευρέως από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία. Για παράδειγμα, οι υποστηρικτές των θεωριών συνωμοσίας για τη δολοφονία του Κένεντι εξέδιδαν παλαιότερα μόνοι τους τα βιβλία τους, δημιουργούσαν μικρές ενημερωτικές φυλλάδες και συναντιούνταν σε μικρές αίθουσες ξενοδοχείων, ενώ σήμερα μπορούν να φτάσουν σε εκατομμύρια ανθρώπους εν μια νυκτί μέσω του διαδικτύου. Όμως, ο συνολικός ρυθμός των θεωριών συνωμοσίας και ο αριθμός τους δεν έχει αλλάξει σημαντικά σε έναν αιώνα γεμάτο από συνωμοσιολογία.
«Το πλήθος των πληροφοριών που λαμβάνουμε κάνουν δύσκολο τον έλεγχο της αξιολόγησής τους. Φυσικά, η απάντηση σε αυτό δεν είναι η λογοκρισία, αλλά η άνοδος των ιστοσελίδων ελέγχου γεγονότων».
Πόσο εύκολο είναι να πείσεις ένα άτομο με λογικά επιχειρήματα ότι αυτό που πιστεύει δεν υπάρχει;
Δεν είναι τόσο δύσκολο, υπό δύο προϋποθέσεις: Πρώτον, να έχεις ισχυρά επιχειρήματα και αποδείξεις και, δεύτερον, το άτομο στο οποίο απευθύνεσαι να μην έχει παραδοθεί στη θεωρία συνωμοσίας. Αν ένας άνθρωπος είναι στενά συνδεδεμένος με έναν ορισμό για τον εαυτό του (π.χ. «είμαι καθολικός», «είναι Ρεπουμπλικανός» ή είμαι «συντηρητικός»), τότε δύσκολα κάποια λογική ή απόδειξη θα αλλάξει τη γνώμη του. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχεις να κάνεις με μια «προτίμηση ψευδών προσδιορισμών» ή με «ιδιωτικές αλήθειες και δημόσια ψέματα».
Υπάρχει κάποιο ενδεικτικό παράδειγμα για τις ιδιωτικές αλήθειες και τα δημόσια ψέματα;
Ένα διάσημο παράδειγμα είναι οι καταστηματάρχες στη Σοβιετική Ένωση που είχαν πινακίδες στις βιτρίνες των καταστημάτων τους που έλεγαν «εργάτες του κόσμου, ενωθείτε». Το έκαναν επειδή αυτό περίμενε το κομμουνιστικό καθεστώς από αυτούς, οπότε όλοι το έκαναν επειδή το έκανε και ο άλλος, παρόλο που, όπως αποδείχθηκε, οι περισσότεροι δεν πίστευαν στο σύστημα. Δηλαδή, ιδιωτικώς ήξεραν ότι ήταν κακή ιδέα, αλλά δημοσίως το έκαναν από φόβο μην μπουν φυλακή ή τους συμβεί κάτι χειρότερο.
Το οποίο ήταν και το πιο πιθανό…
Επ’ αυτού έχω ένα ακόμη αγαπημένο παράδειγμα. Προέρχεται από το βιβλίο του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ. Κάποια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη ένα περιφερειακό συνέδριο του Κόμματος στη Μόσχα, στο τέλος του οποίου ζητήθηκε από όλους να χειροκροτήσουν στο όνομα του συντρόφου Στάλιν ως φόρο τιμής. Αυτό ανάγκασε τους πάντες να σηκωθούν από τις θέσεις τους, όπως έκαναν σε κάθε αναφορά του ονόματος του Στάλιν. Να τι συνέβη στη συνέχεια: Για τρία λεπτά, τέσσερα λεπτά, πέντε λεπτά, το «θυελλώδες χειροκρότημα» συνεχίστηκε. Αλλά τα χέρια και οι παλάμες τους άρχισαν να τους πονούν. Οι μεγαλύτεροι λαχάνιαζαν από την εξάντληση. Όλο αυτό γινόταν ανυπόφορα ανόητο ακόμη και για εκείνους που λάτρευαν πραγματικά τον Στάλιν. Ωστόσο, ποιος θα τολμούσε να σταματήσει πρώτος; Θα μπορούσε να το είχε κάνει ο γραμματέας της Επαρχιακής Κομματικής Επιτροπής. Στεκόταν στην εξέδρα και ήταν αυτός που είχε ζητήσει το χειροκρότημα. Ήταν όμως νεοφερμένος. Είχε πάρει τη θέση ενός άνδρα που είχε συλληφθεί. Φοβόταν! Άλλωστε, οι άνδρες της NKVD στέκονταν στην αίθουσα χειροκροτώντας και παρακολουθούσαν να δουν ποιος τα παράτησε πρώτος. Το χειροκρότημα συνεχίστηκε – έξι, επτά, οκτώ λεπτά! Ο διευθυντής του τοπικού εργοστασίου χαρτιού, ένας ανεξάρτητος και δυνατός άνθρωπος, στάθηκε στο προεδρείο. Έχοντας επίγνωση όλης της ψευδότητας και της αδυναμίας της κατάστασης, συνέχιζε να χειροκροτεί! Εννιά λεπτά! Δέκα! Με ενθουσιασμό στα πρόσωπά τους, κοιτάζοντας ο ένας τον άλλον με αμυδρή ελπίδα, οι ηγέτες της περιφέρειας συνέχιζαν να χειροκροτούν μέχρι που έπεσαν εκεί που στέκονταν. Έπειτα από έντεκα λεπτά, ο διευθυντής του εργοστασίου χαρτιού πήρε μια επαγγελματική έκφραση και κάθισε στη θέση του. Αυτός ο άνδρας στη συνέχεια συνελήφθη και στάλθηκε στα γκουλάγκ για μία δεκαετία.
Ο Ντόναλντ Τραμπ συχνά μιλάει για ψεύτικες ειδήσεις και συνωμοσίες εναντίον του. Είναι αυτό, επίσης, μέρος των επιχειρημάτων που προβάλλουν οι λαϊκιστές πολιτικοί;
Ναι, φυσικά, αλλά και οι μη λαϊκιστές πολιτικοί επίσης κατασκευάζουν θεωρίες συνωμοσίας όταν είναι η δική τους «αγελάδα» που τραυματίζεται ή όταν χάνουν στις εκλογές ή όταν πιστεύουν ότι κάποιος άλλος έχει περισσότερη δύναμη από αυτούς. Όλα αφορούν τη δύναμη: ποιος την έχει, ποιος τη θέλει και τι νομίζει κάθε πλευρά ότι συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες.
Είναι πιο εύπεπτο το ψέμα από την αλήθεια;
Όχι. Το βασικό στοιχείο εδώ είναι τι λέει η θεωρία συνωμοσίας και ποιος την εξετάζει. Για παράδειγμα, οι Ρεπουμπλικάνοι είναι πιο πιθανό να πιστέψουν ένα ψέμα για νοθεία στις εκλογές όταν ένας Δημοκρατικός τις κερδίζει, ενώ το αντίθετο ισχύει όταν οι Δημοκρατικοί χάνουν και πιστεύουν ότι οι Ρεπουμπλικάνοι απατούν για να κερδίσουν.
Ποια είναι η πιο διάσημη θεωρία συνωμοσίας στις ΗΠΑ;
Ασυζητητί η δολοφονία του Κένεντι: Χιλιάδες βιβλία, ντοκιμαντέρ, δραματικές ταινίες, άρθρα, δοκίμια, ιστοσελίδες, ενημερωτικά φυλλάδια, οργανώσεις και άλλα πολλά είναι αφιερωμένα στην πίστη ότι ο Κένεντι δολοφονήθηκε από περισσότερους από έναν ανθρώπους, αντί του Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ ή σε συνεργασία με αυτόν.
Υπάρχει ποιοτική ανάλυση του τύπου των ανθρώπων που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας; Ανήκουν στην εργατική τάξη; Είναι μορφωμένοι; Γενικώς, τι είδους άνθρωποι είναι;
Στο βιβλίο αφιερώνω ένα ολόκληρο κεφάλαιο σ’ αυτό το θέμα, ξεκινώντας με τη γενική ιδέα ότι οι δημιουργοί των θεωριών συνωμοσίας είναι μια ομάδα τρελών μεσήλικων, παχουλών λευκών ανδρών που ζουν στα υπόγεια του πατρικού τους σπιτιού. Αυτό είναι ένας μύθος. Οι πολιτικοί επιστήμονες Τζόζεφ Ουστσίνσκι και Τζόζεφ Πάρεντ διαπίστωσαν στο βιβλίο τους American Conspiracy Theories ότι οι συνωμοσιολόγοι «ανήκουν σε διάφορα φύλα, ηλικίες, φυλές, εισοδήματα, πολιτικές πεποιθήσεις, εκπαιδευτικά επίπεδα και επαγγελματική κατάσταση».
Ωστόσο, δεν υπάρχουν κάποιοι που είναι πιο επιρρεπείς σε σχέση με άλλους;
Ας πάρουμε την πολιτική τοποθέτηση. Όπως είδαμε, οι φιλελεύθεροι είναι πιο πιθανό να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας όταν είναι στην εξουσία οι συντηρητικοί, και το αντίστροφο. Επίσης, οι συγκεκριμένες θεωρίες συνωμοσίας ποικίλλουν ανάλογα με την πολιτική προσήλωση.
Οι θεωρίες συνωμοσίας για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, για παράδειγμα, αγκαλιάζονται κυρίως από την Αριστερά [οι οποίοι κατηγορούν τη Monsanto (σ.σ. πολυεθνική εταιρεία αγροχημικής και γεωργικής βιοτεχνολογίας που εξαγοράστηκε από την Bayer) για τη συνωμοσία καταστροφής των μικρών αγροτών], ενώ οι θεωρίες συνωμοσίας για την κλιματική αλλαγή υποστηρίζονται κυρίως από τη Δεξιά (οι οποίοι κατηγορούν τους επιστήμονες ότι χειραγωγούν τα δεδομένα για να καταστρέψουν την αμερικανική οικονομία). Αν και η φυλή δεν είναι γενικός δείκτης, βλέπουμε ότι, όταν οι Αφροαμερικανοί νιώθουν απειλή, είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση δρα εναντίον τους, ενώ οι λευκοί Αμερικανοί πιστεύουν ότι η κυβέρνηση λειτουργεί καλά. Ωστόσο, όταν οι λευκοί Αμερικανοί νιώθουν απειλή –κατά τη διάρκεια οικονομικών υφέσεων για παράδειγμα– είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι οι Αρχές συνεργάζονται για να τους κλέψουν την ελευθερία και την ασφάλειά τους.
Οι άνθρωποι που ασπάζονται μια θεωρία συνωμοσίας μπορούν πιο εύκολα να πιστέψουν και σε μια δεύτερη;
Αυτό είναι ένα άλλο φαινόμενο που έχω παρατηρήσει κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μου με τις θεωρίες συνωμοσίας. Λοιπόν, ναι, οι άνθρωποι που πιστεύουν σε μια θεωρία συνωμοσίας είναι πιο πιθανό να πιστεύουν και σε πολλές άλλες εξίσου απίθανες και συχνά αντιφατικές συνωμοσίες. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι η προσσελήνωση δεν έγινε ποτέ, είναι επίσης πιο πιθανό να πιστεύουν ότι εξωγήινοι προσγειώθηκαν στο Ρόσγουελ. Ή εκείνοι που είναι πεπεισμένοι ότι υπάρχει μια συνωμοσία πίσω από τη δολοφονία του JFK, είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι ο Ρόμπερτ Φρανκ Κένεντι, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και η πριγκίπισσα Νταϊάνα δολοφονήθηκαν από μια ομάδα εκτελεστών.
«Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε μια θεωρία συνωμοσίας είναι πιο πιθανό να πιστεύουν και σε πολλές άλλες εξίσου απίθανες και συχνά αντιφατικές συνωμοσίες».
Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι άμυνες ενός κράτους απέναντι σε αυτές τις θεωρίες; Πρέπει να αντιδρά ή να τις αγνοεί;
Η απάντηση εξαρτάται από το πόσο πιστεύει κανείς ότι η ελευθερία γενικά και η ελευθερία του λόγου ειδικότερα είναι σημαντικές για μια υγιή και λειτουργική κοινωνία. Προσωπικά πιστεύω ότι είναι εξαιρετικά σημαντικές. Δεν νομίζω ότι οι κυβερνήσεις έχουν οποιαδήποτε δουλειά να προσπαθούν να αντικρούσουν τις θεωρίες συνωμοσίας, γιατί πρώτον κάποιες από τις θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να είναι αληθινές και δεύτερον διότι οι κυβερνήσεις δεν είναι εύκολο να αποκτήσουν τον χαρακτήρα του αμερόληπτου κριτή για το ποια από αυτές τις θεωρίες είναι αληθινή, ψευδής ή αδιευκρίνιστη.
Ποιοι είναι οι συνήθεις «πρωταγωνιστές» των θεωριών συνωμοσίας; Συχνά ακούμε για τον Σόρος, τους Εβραίους, ακόμη και για εξωγήινους.
Αυτό ποικίλλει σημαντικά με τον χρόνο. Οι Ουστσίνσκι και Πάρεντ, που ανέφερα και νωρίτερα, πραγματοποίησαν ανάλυση περιεχομένου σε πάνω από 100.000 επιστολές που εστάλησαν στους New York Times κατά τη διάρκεια 121 ετών και στη συνέχεια τις κωδικοποίησαν σε θέματα που σχετίζονται με συνωμοσίες. Η ανάλυσή τους παρήγαγε τρεις σελίδες με συνωμότες, από τον Αδόλφο Χίτλερ και την Αφρικανική Εθνική Συγκέντρωση μέχρι τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τους Σιωνιστές, κατανεμημένους σε επτά τύπους: Αριστερά, Δεξιά, Κομμουνιστές, Καπιταλιστές, Κυβέρνηση, ΜΜΕ και Άλλοι (οι οποίοι περιλαμβάνουν τη Στοά των Ελευθεροτεκτόνων, την Αμερικανική Ιατρική Ένωση, ακόμη και επιστήμονες).
Οι συγγραφείς επιστολών της δεκαετίας του 1890, για παράδειγμα, φοβούνταν ότι οι Μορμόνοι είχαν στήσει τις εκλογές υπέρ των Ρεπουμπλικανών και ότι ο Καναδάς και η Αγγλία συνωμοτούσαν για να ανακτήσουν την αμερικανική επικράτεια. Στις αρχές του 1900, οι συντάκτες ανησυχούσαν για τον ρόλο των χρηματοπιστωτικών συμφερόντων στη διάβρωση της δημοκρατίας. Και έτσι συνεχίζεται μέσα στον 20ό αιώνα, διαλύοντας τον μύθο ότι οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε πρόσφατα. Στην πραγματικότητα, τέτοιες θεωρίες υπήρχαν τουλάχιστον από την εποχή της Μεγάλης Πυρκαγιάς της Ρώμης το 64 μ.Χ., η οποία κατέστρεψε την πόλη. Τότε, πολλοί είχαν υποθέσει ότι το έκανε ο αυτοκράτορας Νέρωνας για δικούς του σκοπούς.
Έχουν λόγο οι Αμερικανοί πολίτες να είναι καχύποπτοι με τις κυβερνήσεις τους;
Στο βιβλίο σημειώνω ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν καλοί λόγοι για να είμαστε εποικοδομητικά συνωμοτικοί σχετικά με την κυβέρνηση και τα έργα της. Η ιστορικός Κάθριν Σ. Όλμστεντ στο βιβλίο της Real Enemies: Conspiracy Theories and American Democracy, World War I to 9/11 γράφει μεταξύ άλλων: «Η θεσμοθετημένη μυστικότητα της σύγχρονης κυβέρνησης των ΗΠΑ ενέπνευσε έναν νέο τύπο θεωριών συνωμοσίας [που] πρότειναν ότι η ίδια η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήταν ο συνωμότης». Η Όλμστεντ περιγράφει τρεις καλούς λόγους για τους οποίους οι Αμερικανοί είναι επιρρεπείς να πιστεύουν σε κυβερνητικές συνωμοσίες λόγω αυτής της ιστορίας: (1) Γνήσια κυβερνητική υπερβολή και μυστικότητα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όπως με το Γουοτεργκέιτ, το πείραμα της σύφιλης Tuskegee, το Project MK-Ultra και τη συνεργασία της CIA με τη Μαφία για τη δολοφονία του Φιντέλ Κάστρο. (2) Οι επικυρωμένες από την κυβέρνηση θεωρίες συνωμοσίας ως προπαγάνδα με τη μορφή παραπληροφόρησης ή αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε ψευδείς ειδήσεις, όπως ισχυρισμοί για γερμανική διείσδυση στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ή ο πλέον απαξιωμένος ισχυρισμός ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν βοήθησε στην ενορχήστρωση της 11ης Σεπτεμβρίου και είχε όπλα μαζικής καταστροφής. (3) Η δυσπιστία που καλλιεργείται από την κατασκοπεία και την παρενόχληση των αντιφρονούντων από την κυβέρνηση, όπως ο νόμος για την εξέγερση του 1918 και όσα συνέβησαν το 1950 και το 1960 από τις ακροάσεις του Μακάρθι.
Όπως είπε κάποτε ο ρεπόρτερ του CBS, Έντουαρντ Ρ. Μάροου, για τον γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθι: «Δεν δημιούργησε αυτή την κατάσταση φόβου. Απλώς την εκμεταλλεύτηκε και μάλλον με επιτυχία. Ο Κάσσιος είχε δίκιο: “Το λάθος, αγαπητέ Βρούτε, δεν είναι στα αστέρια μας, αλλά στον εαυτό μας”».
Αυτό προφανώς ισχύει και σήμερα.
Φανταστείτε, ο Μάροου το είπε αυτό το 1954. Έπειτα από έξι δεκαετίες μπορούμε να εφαρμόσουμε την παρατήρησή του στον Τραμπ και στις θεωρίες συνωμοσίας του, σημειώνοντας ότι δεν δημιούργησε την κατάσταση του φόβου στη χώρα, αλλά εκμεταλλεύτηκε αυτό που είχε ήδη διαρρεύσει στα μέσα ενημέρωσης και ειδικά στο διαδίκτυο. Τελικά, πρέπει να μελετήσουμε εμείς οι ίδιοι τους εαυτούς μας, ώστε να καταλάβουμε γιατί πιστεύουμε τέτοια ψέματα.
Tο βιβλίο του Μάικλ Σέρμερ Συνωμοσίες. Γιατί τόσοι λογικοί άνθρωποι πιστεύουν τόσο παράλογα πράγματα κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε μετάφραση του Μιχάλη Λαλιώτη. / Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την προσωπική ιστοσελίδα του συγγραφέα michaelshermer.com και το skeptic.com.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου