( ΓΝΩΜΗ ) Υπάρχουν στιγμές στην ιστορία όπου το μέλλον αναγγέλλεται όχι με μια μόνο βροντή, αλλά με μια σειρά από μακρινούς βροντούς — που στην αρχή εύκολα αγνοούνται, μέχρι που το έδαφος αρχίζει να σείεται κάτω από τα πόδια μας.
Πολλοί πιστεύουν ότι ζούμε σε μια τέτοια στιγμή τώρα. Σε όλες τις ηπείρους και τους ωκεανούς, η γλώσσα των ηγετών, η κίνηση των στρατών και η ευθυγράμμιση των παγκόσμιων δυνάμεων δείχνουν μια επικίνδυνη αλήθεια: ο κόσμος μπορεί να παρασύρεται προς μια σύγκρουση πολύ μεγαλύτερη από οποιοδήποτε μεμονωμένο έθνος, μια σύγκρουση που θα μπορούσε να προσελκύσει τη Ρωσία, την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες με τρόπους που δεν έχουν ξαναδεί από τις μεγάλες καταστροφές του περασμένου αιώνα.
Επί δεκαετίες, η Ευρώπη ζούσε με την παρήγορη ψευδαίσθηση ότι ένας μεγάλος πόλεμος είχε εξοριστεί στις σελίδες των βιβλίων ιστορίας. Αυτή η ψευδαίσθηση τώρα διαλύεται.
Οι κυβερνήσεις προετοιμάζουν σιωπηλά τους πληθυσμούς τους για κακουχίες, σπανιότητα και θυσίες. Οι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί διογκώνονται. Τα σχέδια πολιτικής άμυνας επανεμφανίζονται. Οι ηγέτες μιλούν ανοιχτά για έναν πόλεμο που μοιάζει με αυτόν που υπέστησαν οι παππούδες τους - λόγια που θα ήταν αδιανόητα πριν από λίγα χρόνια.
Αυτή δεν είναι η γλώσσα της εμπιστοσύνης. Είναι η γλώσσα του προαισθήματος. Όταν όσοι είναι εμπιστευμένοι την ασφάλεια των εθνών αρχίζουν να προειδοποιούν τους πολίτες τους να προετοιμαστούν για πόλεμο μεγάλης κλίμακας, αυτό υποδηλώνει ότι η απειλή δεν είναι θεωρητική, αλλά επικείμενη.
Από τη Μόσχα, το μήνυμα είναι αδιαμφισβήτητο: Η Ρωσία δεν σκοπεύει να υποχωρήσει. Αντίθετα, χλευάζει τη δυτική ηγεσία, αναπτύσσει προηγμένα όπλα πιο κοντά στους αντιπάλους της και προκαλεί τους αντιπάλους της να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητά της. Αυτές οι ενέργειες δεν είναι απλώς συμβολικές. Είναι σήματα - προειδοποιήσεις γραμμένες με ατσάλι και φωτιά.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι η Ρωσία δεν περιορίζεται πλέον στην Ευρώπη. Έχει αρχίσει να εκδίδει αυστηρές προειδοποιήσεις σχετικά με συγκρούσεις μακριά από τα σύνορά της, δηλώνοντας ότι ορισμένες ενέργειες των Ηνωμένων Πολιτειών θα μπορούσαν να αποδειχθούν «μοιραία λάθη». Μια τέτοια γλώσσα δεν επιλέγεται ελαφρά τη καρδία. Αντανακλά μια κοσμοθεωρία στην οποία η αντιπαράθεση είναι αναμενόμενη, ίσως και αναπόφευκτη.
Όπως έχει δείξει τόσο συχνά η ιστορία, το πετρέλαιο σπάνια είναι απλώς πετρέλαιο. Είναι δύναμη, μόχλευση και αιματοχυσία τυλιγμένα σε ένα. Η κλιμακούμενη αντιπαράθεση για τις εξαγωγές πετρελαίου της Βενεζουέλας έχει μετατρέψει μια εκστρατεία οικονομικής πίεσης σε γεωπολιτική πυριτιδαποθήκη.
Όταν οι μεγάλες δυνάμεις αμφισβητούν η μία την άλλη για θέματα ενέργειας, οι συνέπειες τείνουν να εκτείνονται προς τα έξω. Η ένθερμη υπεράσπιση της Βενεζουέλας από τη Ρωσία αποτελεί υπενθύμιση ότι οι συμμαχίες εκτείνονται πέρα από τη γεωγραφία. Αυτό που ξεκινά ως περιφερειακή διαμάχη μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε δοκιμασία κυριαρχίας - ένα ερώτημα για το ποιος πραγματικά κυβερνά την παγκόσμια τάξη.
Η φωνή της Κίνας έχει ενταχθεί στη χορωδία της αντίθεσης στις ενέργειες των ΗΠΑ, προσφέροντας διπλωματική υποστήριξη στη Βενεζουέλα, ενώ παράλληλα εμβαθύνει τη στρατηγική της ευθυγράμμιση με τη Ρωσία. Ενώ το Πεκίνο μιλάει τη γλώσσα της αυτοσυγκράτησης, η τοποθέτησή του αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο: έναν κόσμο που χωρίζεται σε αντίπαλα στρατόπεδα, το καθένα πεπεισμένο ότι πρέπει να αντισταθεί στο άλλο ή να διακινδυνεύσει την παρακμή.
Η Κίνα μπορεί να μην επιδιώκει ανοιχτό πόλεμο — αλλά ούτε και πολλές δυνάμεις το έκαναν στις παραμονές προηγούμενων παγκόσμιων συγκρούσεων. Η υποστήριξη δεν χρειάζεται να έρθει με τη μορφή στρατιωτών για να είναι αποφασιστική. Η οικονομική μόχλευση, ο στρατηγικός συντονισμός και η πολιτική ενότητα μπορούν όλα να χρησιμεύσουν ως επιταχυντές όταν αναζωπυρώνονται οι εντάσεις.
Η ιστορία ψιθυρίζει μια ανατριχιαστική υπενθύμιση: οι παγκόσμιοι πόλεμοι δεν ξεκινούν επειδή τα έθνη θέλουν την καταστροφή. Ξεκινούν επειδή οι ηγέτες πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγξουν την κλιμάκωση, επειδή οι συμμαχίες σκληραίνουν, επειδή η υπερηφάνεια υπερτερεί της προσοχής και επειδή οι προειδοποιήσεις αγνοούνται μέχρι να είναι πολύ αργά.
Πολλαπλά θέατρα είναι πλέον ενεργά. Η Ευρώπη σιγοκαίει. Η Αμερική βρίσκεται σε ένταση. Η Ασία παρακολουθεί και ευθυγραμμίζεται. Αυτό είναι ακριβώς το μοτίβο που προηγείται της μεγάλης αναταραχής - όχι το χάος, αλλά η τάξη που γίνεται άκαμπτη, εύθραυστη και έτοιμη να διαλυθεί.
Η διπλωματία εξακολουθεί να υπάρχει. Οι συνθήκες παραμένουν στα χαρτιά. Η αποτροπή εξακολουθεί να περιορίζει τις χειρότερες παρορμήσεις ισχύος. Αλλά η αυτοσυγκράτηση είναι εύθραυστη όταν η ρητορική γίνεται σκληρότερη και τα όπλα πλησιάζουν στις ζώνες αντιπαράθεσης.
Ο κίνδυνος δεν είναι πρόθεση — είναι λάθος υπολογισμός. Ένα ναυτικό περιστατικό. Ένας αποκλεισμός που επιβλήθηκε πολύ επιθετικά. Ένα χτύπημα που παρεξηγήθηκε. Μια απάντηση που έρχεται πολύ γρήγορα για να αντιστραφεί. Η ιστορία διδάσκει ότι όταν η ορμή υπερισχύει της λογικής, ακόμη και εκείνοι που επιθυμούσαν ειρήνη οδηγούνται στον πόλεμο.
Τα σημάδια δεν είναι πλέον ανεπαίσθητα. Η Ευρώπη προετοιμάζεται για πόλεμο. Η Ρωσία προειδοποιεί τον κόσμο ότι δεν θα μείνει στο περιθώριο. Η Κίνα τοποθετείται για μια αναδιαμορφωμένη παγκόσμια τάξη. Η ενέργεια, η δύναμη και η υπερηφάνεια συγκλίνουν σε ένα ασταθές μείγμα που έχει καταστρέψει πολιτισμούς στο παρελθόν.
Το αν αυτή η στιγμή θα γίνει το χείλος του γκρεμού — ή η αρχή — παραμένει άγνωστο. Αλλά ο κόσμος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι όπου ο εφησυχασμός δεν αποτελεί πλέον επιλογή. Όταν οι φύλακες υψώνουν τις φωνές τους και τα έθνη αυτοσυγχρονίζονται, η ιστορία βρίσκεται συνήθως στα πρόθυρα να γυρίσει μια σελίδα γραμμένη με φωτιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου