Η λεζάντα γράφει: «Ο κόσμος στον οποίο γεννηθήκατε δεν υπάρχει πια». Η κοκκώδης φωτογραφία που συνοδεύει δείχνει ένα μικρό, ξανθό κορίτσι να στέκεται μόνο του σε ένα άδειο πάρκο. Στο βάθος, σε έναν ξεθωριασμένο μπλε ουρανό, διακρίνονται οι δύο ασημένιοι πύργοι του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.









Αυτή η εικόνα, η οποία γίνεται τακτικά viral, οφείλει αναμφίβολα μέρος της δημοτικότητάς της στην τετριμμένη της μορφή. Η αντιπαράθεση της παιδικής ηλικίας και των Δίδυμων Πύργων ως συμβόλων της χαμένης αθωότητας είναι ευδιάκριτη. Νομίζω, όμως, πως το κοινό αίσθημα ότι ζούμε το πέρασμα μιας εποχής πανταχού παρούσας στο Διαδίκτυο, όπως μου μεταφέρουν συχνά φίλοι, είναι δικαιολογημένο.

Οι ιστορικοί αναφέρονται μερικές φορές στον «μακρύ 18ο αιώνα», την περίοδο μεταξύ της Ενδοξης Επανάστασης του 1688 και, ανάλογα με την προτίμηση, είτε του 1815 είτε του 1837, η οποία χαρακτηρίζεται από ευρείες συνέχειες στην πολιτική και τον πολιτισμό. Το Βατερλώ ή η στέψη της βασίλισσας Βικτωρίας σηματοδότησαν την απαρχή ενός διαφορετικού κόσμου. Νομίζω ότι για τους ιστορικούς του μέλλοντος τα χρόνια που διανύουμε θα σηματοδοτήσουν το τέλος του «μακρού 20ού αιώνα».

Μεταξύ των φίλων μου αναφέρεται πολύ συχνά η αίσθηση ότι η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ πέρυσι επιβεβαιώνει ότι η άνοδός του δεν σηματοδότησε μια παρέκκλιση, αλλά την απαρχή μιας νέας τάξης πραγμάτων. Η τεχνοκρατική, καλοπροαίρετη, αισιόδοξη και συναινετική πολιτική με την οποία μεγαλώσαμε και η οποία επικράτησε στη Δύση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι μια κανονικότητα στην οποία θα επιστρέψουμε αναπόφευκτα, αλλά μέρος της Ιστορίας.

Αν ο Νάιτζελ Φάρατζ γίνει αρχηγός της αντιπολίτευσης ή ακόμα και πρωθυπουργός στις επόμενες εκλογές, αυτό θα είναι ένα ακόμα σημάδι ιστορικής ρήξης. Η άφιξη ενός νέου μεγάλου κόμματος στη βρετανική πολιτική είναι μέχρι στιγμής ένα γεγονός που συμβαίνει περίπου μία φορά τον αιώνα και αποτελεί πάντα σύμπτωμα μιας κοσμοϊστορικής κοινωνικής αλλαγής.

Η ανάδειξη των Εργατικών ως αξιωματικής αντιπολίτευσης το 1918 σηματοδότησε το οριστικό τέλος της βικτωριανής πολιτικής και την άφιξη της οργανωμένης βιομηχανικής εργατικής τάξης ως πολιτικής δύναμης.

Δεν είμαι ο πρώτος που παρατηρεί ότι η αλλαγή αιωρείται στην ατμόσφαιρα σε όλη τη Δύση, καθώς η Ακροδεξιά ανεβαίνει και η φιλελεύθερη δημοκρατία καταρρέει. Οπως επισήμανε πρόσφατα ο συγγραφέας Αρης Ρουσσινός, ο φιλελευθερισμός είναι «η τελευταία από τις μεγάλες ιδεολογίες του 20ού αιώνα». Αφού αναδείχθηκε θριαμβεύτρια από τους τιτάνιους αγώνες της με τον φασισμό και τον κομμουνισμό, είναι τώρα η σειρά της να εγκαταλείψει την Ιστορία με το αριστερό, παρασυρόμενη από λαϊκιστές, δημαγωγούς και ισχυρούς άνδρες.

Ομοίως, δεν οφείλω καθόλου να επισημάνω ότι η γεωπολιτική βρίθει κοσμοϊστορικών γεγονότων: η παρακμή της ευρωπαϊκής ισχύος, το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας, οι μεταναστευτικές κρίσεις, η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, ο πόλεμος στην Ουκρανία και τη Γάζα. Αλλά τα δράματα στη διεθνή σκηνή δεν κάνουν μια εποχή. Ο πολιτισμός, οι τρόποι και η τεχνολογία έχουν επίσης σημασία. Μεταξύ των «υποψήφιων» ενδείξεων κοσμοϊστορικής κοινωνικής αλλαγής περιλαμβάνεται και η σεξουαλική επανάσταση (ή η άφυλη επανάσταση) της δεκαετίας του 2020. Η μείωση των νέων που κάνουν σεξ θεωρείται συχνά ως απόρριψη της σεξουαλικής απελευθέρωσης της δεκαετίας του 1960, αλλά αναμφισβήτητα σηματοδοτεί το τέλος μιας πολύ μεγαλύτερης τάσης προς τον σεξουαλικό φιλελευθερισμό, που μπορεί να εντοπιστεί τουλάχιστον μέχρι τις μποέμικες ανώτερες μεσαίες τάξεις της δεκαετίας του 1920.

Ακόμα πιο δυσοίωνο είναι το γεγονός ότι το προσδόκιμο ζωής έχει αρχίσει πρόσφατα να μειώνεται, ενώ είχε αυξηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Η πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης σημαίνει ότι τα τελευταία δύο χρόνια γίναμε οι πρώτοι άνθρωποι στην Ιστορία που διαβάζουν κείμενα και βλέπουν έργα Τέχνης που δεν έχουν δημιουργηθεί από άλλους ανθρώπους. Το τέλος της εκατονταετούς κυριαρχίας της μηχανής εσωτερικής καύσης, που στη Βρετανία έχει προγραμματιστεί για το 2035, μπορεί να διακρίνει τον παλιό κόσμο από τον νέο, όπως οι άμαξες είχαν γίνει έμβλημα του βικτωριανού Λονδίνου.

Και ζούμε μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές στην ιστορία του πολιτισμού. Για τους ιστορικούς του μέλλοντος, το πιο χαρακτηριστικό πολιτιστικό χαρακτηριστικό του 20ού αιώνα δεν θα είναι ο κινηματογράφος ή η τζαζ, αλλά ο μαζικός αλφαβητισμός, που άνθησε μετά τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις της ύστερης βικτωριανής εποχής, οι οποίες κατάργησαν αυτό που ο Χ. Τζ. Γουέλς αποκαλούσε κοινωνικό «χάσμα», το οποίο κάποτε χώριζε τους αναγνώστες από τη «μη αναγνωστική μάζα». Ο μακρύς 20ός αιώνας ήταν η μεγαλύτερη εποχή ανάγνωσης που γνώρισε ποτέ ο κόσμος: εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία αυτοβοήθειας, δημοφιλή κλασικά βιβλία, μπεστ σέλερ του αεροδρομίου.

Ο αλφαβητισμός μειώνεται για πρώτη φορά στα χρονικά. Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι η αναγνωστική ικανότητα των ενηλίκων μειώνεται σε όλο τον κόσμο. Η κρίσιμη στιγμή μπορεί να μην ήταν η άφιξη του smartphone, αλλά η πιο πρόσφατη κυριαρχία του βίντεο μικρού μήκους.

Οι πρώτοι πελάτες του iPhone χρησιμοποιούσαν συχνά την τεχνολογία του 21ου αιώνα με τρόπο του 20ού, δηλαδή για να διαβάζουν άρθρα και ειδήσεις. Ομως, η έλευση εφαρμογών όπως το TikTok δημιούργησαν μια νέα κουλτούρα, βασισμένη σε βίντεο, η οποία είναι πραγματικά εγγενής στην ψηφιακή τεχνολογία. Κατά συνέπεια, η γενιά Z μπορεί να είναι η πρώτη από τα μέσα του 18ου αιώνα που δεν θα δημιουργήσει έναν συγγραφέα λογοτεχνίας με μπεστ σέλερ.

Αναπόφευκτα, οι ιστορικές εποχές είναι αυθαίρετες και υποκειμενικές. Τα πολιτιστικά και πολιτικά γεγονότα δεν αναδύονται σε τακτοποιημένα μοτίβα, όπως τα παρτέρια σε έναν επίσημο κήπο. Και είναι ανθρώπινο να θρηνούμε για ένα παρελθόν που χάνεται. Παρ’ όλα αυτά, νομίζω ότι η απόκοσμη αίσθηση που έχουν πολλοί, ότι βλέπουμε τη σελίδα της Ιστορίας να γυρίζει, είναι σωστή, ακόμα και αν δεν μπορεί ακριβώς να αποδειχθεί επιστημονικά.

Όλοι όσοι γεννήθηκαν πριν από το τέλος του 20ού αιώνα είναι προϊόν μιας πολιτιστικής και πολιτικής τάξης που ξεθωριάζει. Μπορεί μια μέρα να μοιάζουμε με εκείνους τους βικτωριανούς που ήταν αναγνωρίσιμοι στα μέσα του 20ού αιώνα από την εκτός χρόνου παραδοξότητά τους. Ο κόσμος στον οποίο γεννηθήκαμε δεν υπάρχει πια.

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing

parapolitika.gr