Η βίαιη αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή το τελευταίο διάστημα
έχει βγάλει στην επιφάνεια κάθε είδους χάρτες που θα μπορούσε κάποιος
να φανταστεί, που υποτίθεται ότι επιχειρούν να αποτυπώσουν πως η
περιοχή κατέληξε σε αυτήν την κατάσταση.
Διαβάστε πώς ένας αρθρογράφος της ιστοσελίδας The Atlantic, παραθέτει, με αρκετή δόση χιούμορ, 15 χάρτες που μάλλον περισσότερο προκαλούν σύγχυση παρά βοηθούν τον αναγνώστη... επειδή δεν αποτυπώνουν κάποια σταθερά δεδομένα που αφορούν την περιοχή, αλλά αντίθετα, δίνουν μια πιο ρευστή οπτική της μέσης Ανατολής.
Αυτό πάντως που όλες αυτές οι απόπειρες χαρτογράφησης παρουσιάζουν τελικά είναι πως κανένας χάρτης και καμία σειρά χαρτών δεν μπορεί να περιγράψει ικανοποιητικά την σύνθετη ιστορία και τα πολιτικά χαρακτηριστικά της περιοχής της Μέσης Ανατολής.
1. Η Φαντασιακή Οριοθέτηση μεταξύ Ανατολής και Δύσης
Ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ κάποτε έγραψε ότι «η Ανατολή είναι Ανατολή και η Δύση είναι Δύση και ποτέ οι δυο τους δεν θα συναντηθούν." Όταν επιχειρήσει πάντως κάποιος να χαρτογραφήσει πού ακριβώς διαχωρίζονται ακριβώς η Ανατολή με τη Δύση, το όριο εμφανίζεται να μετατοπίζεται διαρκώς!
Οι αρχαίοι Έλληνες καθόρισαν την διάκριση Δύσης-Ανατολής μεταξύ των ίδιων και των Περσών κατά μήκος μιας νοητής γραμμής ανάμεσα στο Αιγαίο πέλαγος και στο μέσο της χερσονήσου της Ανατολίας, (στην Μικρά Ασία και φυσικά πέρα από τις ελληνικές αποικίες που στήριζαν οικονομικά την ηπειρωτική Ελλάδα). Καθώς όμως το Ισλάμ εξαπλώνεται τον έβδομο αιώνα, πολλοί Ευρωπαίοι ταυτοποίησαν την αντίστοιχη διάκριση μεταξύ των δυο αυτών πολιτισμών με τη διάκριση μεταξύ ισλαμικού κόσμου και χριστιανοσύνης. Αργότερα, πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η αντίληψη των Ευρωπαίων για τα δυτικά όρια της Ανατολής ταυτιζόταν με τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όλα αυτά άλλαξαν ξαφνικά με την έλευση του Ψυχρού Πολέμου, όταν ένα νέο νοητό σύνορο δημιουργήθηκε ανάμεσα στην κομμουνιστική Ανατολή και την καπιταλιστική Δύση. Αν έχει υπάρξει επομένως κάποιο σταθερό χαρακτηριστικό στο ζήτημα της διαίρεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης κατά τη διάρκεια των αιώνων, αυτό είναι η επιθυμία μας να χαράξουμε μια υπαρκτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών των δυο πολιτισμών.
2. Η Χαρτογράφηση των Συγκρούσεων κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών
Σε μια εποχή που οι Σταυροφορίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως ιστορική αφετηρία για πολλά διακυβεύματα της σύγχρονης Μέσης Ανατολής, ο χάρτης προσφέρει μια οπτική του πώς αυτοί οι χαώδεις μεσαιωνικοί πόλεμοι έγιναν σημείο αναφοράς για τις συγκρούσεις Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Στον παραπάνω χάρτη παρουσιάζονται οι γεωγραφική προέλαση των Νορμανδών και των Σελτζούκων, των λαών που προήλθαν από τη Σκανδιναβία και τις στέπες της Κεντρικής Ασίας αντίστοιχα και κατέκτησαν τους χριστιανικούς και τους μουσουλμανικούς κόσμους, πριν συγκρουστούν μοιραία, κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών. Υπό το πρίσμα της απομακρυσμένης προέλευσης τους, οι Νορμανδοί και οι Σελτζούκοι θεωρήθηκαν αρχικά απολίτιστοι και βάρβαροι από τους πολιτισμούς που κατάφεραν να κυριαρχήσουν. Και οι δύο φυλετικές ομάδες αγκάλιασαν με ζήλο τις θρησκείες των νέων υπηκόων τους προκειμένου να ισοσκελίσουν τις διαφορές τους. Έτσι, όταν οι Νορμανδοί και οι Σελτζούκοι ήρθαν αντιμέτωποι τον 11ο αιώνα, η ρητορική του θρησκευτικού πολέμου βοήθησε την κάθε πλευρά να αποδείξει με τρανταχτό τρόπο τη θρησκευτική πίστη της. Η ίδια ρητορική χρησιμοποιείται με παρόμοιο τρόπο και στις μέρες μας.
3. Η Χαρτογράφηση των Συμμαχιών κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών
Η επιδίωξη της εξουσίας οδήγησε σε πληθώρα βίαιων περιστατικών μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών, αλλά προώθησε παράλληλα διαπολιτισμικές συνεργασίες. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα είναι αυτός ο χάρτης του 12ου αιώνα, ενός Άραβα γεωγράφου που εργάστηκε για λογαριασμό ενός σταυροφόρου βασιλιά.
Αφού οι Νορμανδοί κατέκτησαν τη Σικελία, που έως τότε κατείχαν οι μουσουλμάνοι Σαρακηνοί, ο βασιλιάς Ρότζερ Β' χρησιμοποίησε τη χαρτογραφία ώστε να επεκτείνει την εξουσία του, προσλαμβάνοντας τον περίφημο άραβα χαρτογράφο Μουχάμεντ αλ-Ιντρίσι (Muhammad al-Idrisi) με σκοπό να απεικονίσει για λογαριασμό του τον τότε γνωστό κόσμο. Το αποτέλεσμα της εργασίας είναι γνωστό ως “Tabula Rogeriana” στα λατινικά και "Kitab Rujar» στα αραβικά (ή ως το «βιβλίο των ευχάριστων ταξιδιών σε τόπους μακρινούς»). Ο χάρτης βασίστηκε σε κλασικές ελληνικές πηγές, αλλά ήταν προσανατολισμένος ανάποδα, με τον Νότο στο πάνω μέρος, όπως συνηθιζόταν τότε στους περισσότερους χάρτες του αραβικού κόσμου εκείνην την εποχή. Έτσι, βλέπουμε το Δέλτα του Νείλου στην κορυφή, τον Περσικό Κόλπο στην επάνω αριστερή γωνία, την Ελλάδα κάτω δεξιά, και την Κύπρο, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου στο κέντρο.
4. Η γερμανική Μικρά Ασία και η γερμανική Αραβία
Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται τι θα μπορούσε να συμβεί στην Παλαιστίνη, εάν, μετά την εξαφάνιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Α 'Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βρετανοί δεν είχαν προχωρήσει στον αποικισμό της. Κατά πάσα πιθανότητα, οι Γάλλοι θα την είχαν αποικίσει αντ' αυτών. Γενικότερα, αν οι Γάλλοι και οι Βρετανοί δεν είχαν κατανείμει τη Μέση Ανατολή μεταξύ τους, οι Γερμανοί θα ήταν απόλυτα διαθέσιμοι να αποικίσουν την περιοχή, και μάλλον θα το είχαν πράξει, εφόσον είχαν καταφέρει να νικήσουν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο χάρτης αυτός δείχνει το γερμανικό ιμπεριαλιστικό φαντασιακό των τελών του 19ου αιώνα. Εμφανίστηκε ως μέρος ενός έργου του 1897, από τον Adolf Guyer-Zeller, έναν Ελβετό μεγιστάνα των σιδηροδρόμων. Σε αυτόν τον χάρτη, ο Guyer-Zeller φαίνεται ενδιαφέρεται έντονα για το ενδεχόμενο η αυτοκρατορική Γερμανία να δημιουργούσε ένα νέο δίκτυο σιδηροδρομικών δίκτυο - πέρα από την περίφημη σιδηροδρομική σύνδεση Βερολίνου-Βαγδάτης που οι Γερμανοί είχαν ξεκινήσει να κατασκευάζουν από το 1903, αλλά και νέες συνδέσεις από το -πολύπαθο σήμερα- Χαλέπι της Συρίας έως τη Μόσχα και μια ακόμη ανατολική σιδηροδρομική γραμμή προς την Ινδία. Η "Γερμανική" Αραβία βεβαίως θα ήταν πολύ διαφορετική από την σημερινή Αραβία που επί χρόνια δέχθηκε τον γαλλικό και βρετανικό έλεγχο, αλλά είναι μάλλον απίθανο ότι οι κάτοικοι της να ήταν περισσότερο ευτυχισμένοι, σε μακροπρόθεσμη βάση, υπό γερμανική επιρροή.
5. Η Οθωμανική Χαρτογραφία της Μέσης Ανατολής
Είναι εύκολο να ισχυριστούμε ότι τα σύνορα της σύγχρονης Μέσης Ανατολής αγνοούν παντελώς τους εθνικούς διχασμούς της περιοχής, αλλά είναι δύσκολο να διακρίνει κάποιος ποιες είναι αυτές οι εθνολογικές διαιρέσεις. Πολλοί σύγχρονοι χάρτες χαράσσουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ Αράβων και Κούρδων ή σουνιτών και σιιτών, αλλά συμβαίνει το ίδιο με τους παλαιότερους χάρτες από εκατό χρόνια πριν; Εδώ είναι ένας χάρτης από τα τέλη της οθωμανικής περιόδου κατά τη διάρκεια του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου, με μερικές αρκετά άγνωστες εθνολογικές κατηγορίες. Το πιο εντυπωσιακό είναι, ότι χωρίζει τις ακτές της Μεσογείου, ανάμεσα σε συριακές περιοχές (κόκκινες οριζόντιες γραμμές) και περιοχές που έλεγχαν Άραβες νομάδες (μοβ κάθετες γραμμές). Ο χάρτης σημειώνει διακριτά τις τουρκόφωνες περιοχές σε Τούρκους (κόκκινες κάθετες γραμμές) και νομάδες Τουρκμένους (πράσινα σύμβολα).
6. Η Διεκδίκηση της Μοσούλης
Αντίπαλες δυνάμεις διεκδικούσαν την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή που περιβάλλει την πόλη της Μοσούλης πολύ πριν οι σουνίτες τζιχαντιστές αποσπάσουν τον έλεγχο της πόλης από το Ιράκ. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Τούρκοι εθνικιστές δημιούργησαν αυτόν τον εθνογραφικό χάρτη για να προωθήσουν το αίτημά διεκδίκησης αυτής της πρώην οθωμανικής επαρχίας. Ο θρύλος χωρίζει έξυπνα τον πληθυσμό της επαρχίας σε «Άραβες» και «μη-αραβικό πλην όμως μουσουλμανικό πληθυσμό". Με αυτόν τον τρόπο παρέκαμπταν την προβληματική για τους ίδιους διάκριση μεταξύ Τούρκων και Κούρδων, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να τους ταυτίσουν. Σήμερα, η τοπική κυβέρνηση του Κουρδιστάν ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της πρώην επαρχίας της Μοσούλης, ενώ το Ισλαμικό Χαλιφάτο κατέχει την ίδια την πόλη. Στην Τουρκία ωστόσο, το ζήτημα του πώς μπορούν να συμβιβαστούν η κουρδική εθνότητα με την τουρκική υπηκοότητα παραμένει ένα καυτό θέμα συζήτησης. Ο χάρτης είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα της δημιουργικότητας των χαρτογράφων όταν καλούνται να κάνουν το αδύνατο: να χαράξουν μια ξεκάθαρη συνοριακή γραμμή σε μια σύνθετη δημογραφική πραγματικότητα όπως είναι η Μέση Ανατολή.
7. Το Βασίλειο των Αράβων
Αυτός ο χάρτης αποτυπώνει τη διακήρυξη του βασιλιά Φεϊζάλ για τη σύσταση ενός βραχύβιου αραβικού βασιλείου στην Δαμασκό το 1920. Ο Φεϊζάλ, γνωστός για τον ρόλο του κατά την Αραβική Εξέγερση με τον Λόρενς της Αραβίας, καθώς έχασε το βασίλειο του στη Συρία από τον γαλλικό στρατό, ανακηρύχθηκε βασιλιάς του, ελεγχόμενου από τους Βρετανούς, Ιράκ σε αντιστάθμισμα και ως επιβράβευση της πίστης του σε αυτούς.
Αυτός ο χάρτης παρουσιάζει το δελεαστικό όραμα μιας ενωμένης Μέσης Ανατολής υπό αραβική κυριαρχία, αν δεν υπήρχε ο παράγοντας της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Όμως, οριοθετώντας τα σύνορα του βασιλείου του Φεϊζάλ ( με τις διακεκομμένες γραμμές), αναδεικνύονται κάποια αναπόφευκτα προβλήματα που επιφέρει το όραμα αυτό. Πρώτον, η Τουρκία, η οποία ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχοντας απρόθυμα εγκαταλείψει την κυριαρχία της επαρχίας της Μοσούλης στους Βρετανούς μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε καμία περίπτωση δεν θα παραχωρούσε ειρηνικά και το έδαφος που ο Φεϊζάλ ισχυριζόταν ότι άνηκε στους Άραβες. Επίσης, οι χριστιανοί Μαρωνίτες του Όρους του Λιβάνου θα έβλεπαν με ανάμεικτα συναισθήματα το να συμπεριληφθούν σε ένα ακόμη μουσουλμανικό βασίλειο, για να μην αναφέρουμε τους Σιωνιστές που είχαν ήδη εγκατασταθεί στην Παλαιστίνη. Πόσο μάλλον που τα μέλη της φυλής που άνηκε ο Φεϊζάλ, οι Χασεμίτες, αποδείχθηκαν αντιδημοφιλείς στη Μέση Ανατολή. Μέσα σε μια δεκαετία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Χασεμίτες εκδιώχθηκαν από τους Σαουδάραβες από το αρχέγονο έδαφος τους, την ιερή Μέκκα, και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κληρονόμοι του Φεϊζάλ, ο οποίος είχε αναλάβει την ηγεσία του Ιράκ, καθαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος που είχε την στήριξη του λαού.
8. Η Νέα Ασσυρία και 9. Η Νέα Παλαιστίνη
Η περίοδος των ανακατατάξεων μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρήγαγε μια σειρά από καινοτόμες ιδέες για νέα κράτη. Ορισμένες από αυτές, όπως η νέα Ασσυρία (1916), είναι δημιουργήματα της φαντασίας που αποτυπώθηκαν στο σχεδιαστήριο. Ο χάρτης δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε μια εθνικιστική εφημερίδα των Ασσυρίων. Αντιπροσωπεύει το μάλλον φιλόδοξο όραμα, Χαλδαίων, Νεστοριανών, και Συριακών μειονοτήτων στη Μέση Ανατολή, για μια κοινή εθνική ταυτότητα με βάση τις θρησκευτικές ομοιότητες και την κοινή ιστορία ως αφετηρία για μια δική τους νέα πολιτική επικυριαρχία. Άλλες προτάσεις, όπως ήταν αυτός ο χάρτης της Παλαιστίνης (1917), υλοποιήθηκαν, έστω και σε μια ελαφρά τροποποιημένη μορφή. Στο άρθρο που συνόδευε την έκδοση αυτού του χάρτη, ο γεννημένος στη Ρωσία σιωνιστής Isaac Don Levine υποστήριξε τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους επονομαζόμενου Παλαιστίνη, τα σύνορα του οποίου θα περιλάμβαναν τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και το νότιο Λίβανο. Ο Λεβίν πίστωσε αιώνες χριστιανικής καταπίεσης για να επιδείξει την αντοχή στο χρόνο της εβραϊκής οντότητας, υπογράμμισε την εβραϊκή οικονομική υποστήριξη προς τον Τζορτζ Ουάσιγκτον και την Αμερικανική Επανάσταση, και στη συνέχεια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι με τη ρωσική επανάσταση και την ανατροπή του τσάρου, ο αντισημιτισμός βρισκόταν (κατά το 1917) "σε ύφεση." Κατ' αυτόν, ένα εβραϊκό κράτος ήταν επιβεβλημένο καθαρά για λόγους εθνικής αυτοδιάθεσης.
10. H Διαίρεση της Συρίας
Οι Βρετανοί συχνά κατηγορούνται ότι με κυνικό τρόπο δημιούργησαν το Ιράκ ως ένα τεχνητό, ανέφικτο κράτος με το να ενώσουν περιοχές που κατοικούνται από Σιίτες, Σουνίτες και Κούρδους . Στη Συρία, οι Γάλλοι αντιμετώπισαν κάποτε την αντίθετη κατηγορία. Καθώς συζητάμε τώρα το ενδεχόμενο διαχωρισμού της Συρίας σε μικρότερους εθνοτικούς θύλακες, αξίζει να θυμηθούμε ότι οι Γάλλοι πρότειναν αρχικά μια παρόμοια διαίρεση. Ελπίζοντας να προλάβουν την εμφάνιση του αραβικού εθνικισμού, μέσω της δικής τους κυνικής πολιτικής του διαίρει και βασίλευε, οι Γάλλοι, όπως αυτός ο χάρτης του 1922 παρουσιάζει, προγραμμάτιζαν να διασπάσουν τη σημερινή Συρία σε μίνι-κράτη Αλεβιτών και των Δρούζων, παράλληλα με χωριστές αυτόνομες περιοχές, κυρίως Σουνιτών, στα βόρεια και νότια εδάφη της χώρας, που θα κυβερνιόνταν από το Χαλέπι και τη Δαμασκό. Εγκατέλειψαν τελικά την αρχική ιδέα, ενόψει διαμαρτυριών από ντόπιους Άραβες εθνικιστές, οι οποίοι απαίτησαν ένα μεγαλύτερο, πολυεθνικό κράτος.
11. Η Γαλλική Εθνογραφία της Συρίας
Στη δεκαετία του 1930, οι γαλλικές αποικιακές αρχές κατέληξαν στη δική τους εθνογραφική χαρτογράφηση των ακτών της Ανατολικής Μεσογείου. Μερικές από τις κατηγορίες σε αυτόν τον χάρτη είναι οι ίδιες με αυτές που οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν, ενώ άλλες μειονότητες είναι διαφορετικές. Αλλά αυτό που αναδεικνύεται σε αυτόν τον χάρτη είναι μια απουσία. Σύμφωνα με τη γαλλική πολιτική του διαίρει και βασίλευε, μια ομάδα ήταν αισθητά απούσα από τις 18 θρησκευτικές και εθνοτικές ομάδες που περιλαμβάνονται στην κατανομή: οι Άραβες.
12. Η καθημερινή διατροφή στην Ανατολική Μεσόγειο
Αν παρακάμψουμε τους πολέμους και τις συρράξεις, μπορούμε να δούμε τον παραπάνω χάρτη που παρουσιάζει πού απαντώνται τρόφιμα γνωστά στις ΗΠΑ ως “μεσογειακά” ή “Ανατολίτικα”. Αυτή η κουζίνα, γεφυρώνει θρησκευτικά, εθνικά και γλωσσικά όρια. Η πρακτική του ''ελληνικού καφέ", για παράδειγμα, ξεκινάει από τα Βαλκάνια και φτάνει μέχρι τη Βόρεια Αφρική. Το χούμους, όμως, είναι σχετικά σπάνιο στην Ελλάδα και την Τουρκία. Όπως τα φαλάφελ, το πιάτο εξαπλώνεται συμπίπτει με τις περιοχές όπου ομιλείται η αραβική γλώσσα. Το τσίπουρο με γλυκάνισο τώρα, καταναλώνεται με μια σειρά ονομάτων -ούζο, τσίπουρο, αράκ, σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Στην πόλη της Σμύρνης, μπορείτε να φάτε ψητό χταπόδι που έχει πανομοιότυπη γεύση με το χταπόδι που βρίσκουμε και στη Χίο. Αλλά στη Σμύρνη μπορείς να βρεις μια σειρά από πιάτα, όπως είναι οι σιγκ κεφτέδες (πικάντικοι ωμοί κεφτέδες) που είναι άγνωστοι στην Ελλάδα. Αυτά τα τρόφιμα μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη από την νοτιοανατολική Τουρκία με την εσωτερική οικονομική μετανάστευση.
13. Η Μέση Ανατολή Κινείται Δυτικά και... 14. Βόρεια
"Μέση Ανατολή" πρόκειται για έναν όρο που αντικατοπτρίζει τη δυτική προοπτική. Ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας, ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, παρατήρησε κάποτε ότι η περιοχή έπρεπε μάλλον να ονομάζεται Δυτική Ασία. Οι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής χρησιμοποιούν παρόμοια ορολογία με βάση τη δική τους οπτική γωνία, εξ ου υπάρχουν λέξεις στα Αραβικά όπως π.χ. η περιοχή Μαγκρέμπ, που σημαίνει «Δύση» που αναφέρεται στο δυτικό κομμάτι της Βόρειας Αφρικής που βρίσκονται Άραβες.
Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, η αγγλική ορολογία για την περιοχή άλλαζε παράλληλα με τα εκάστοτε γεωπολιτικά συμφέροντα της βρετανικής και της αμερικανικής πολιτικής. Μέχρι και τον 19ο αιώνα, οι Βρετανοί καθόριζαν με τον όρο Εγγύς Ανατολή τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο και η Μέση Ανατολή ήταν η περιοχή από το Ιράν μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έκανε τους Ευρωπαίους να θεωρήσουν ως Δύση ένα μεγάλο μέρος της πρώην Εγγύς Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων και μερικών περιοχών της Ανατολίας. Επίσης, έφεραν ένα μεγάλο μέρος της πρώην Εγγύς Ανατολής υπό βρετανική αποικιοκρατία, οι οποίοι ήταν κυρίαρχοι και για τη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, ο όρος «Μέση Ανατολή» άρχισε να εφαρμόζεται και σε αποικίες όπως ήταν η Παλαιστίνη, που κάποτε θεωρούνταν κομμάτι της Εγγύς Ανατολής. Οι Αμερικανοί αργότερα υιοθέτησαν και εκείνοι αυτή την νέα χρήση του όρου "Μέση Ανατολή" τόσο κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου όπως και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ακόμη πιο πρόσφατα, μετά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ο όρος “Μέση Ανατολή” έχει και πάλι επεκταθεί από τους Αμερικανούς και πλέον συμπεριλαμβάνει και το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και χώρες της Κεντρικής Ασίας, καθώς αυτά τα μέρη συνδέονται σε μια χαώδη στρατηγική με κοινό παρανομαστή το Ισλάμ. Σήμερα, τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ φαίνεται να έχουν καταλήξει σε μια ελαφρά σαφή, αν και όχι πάντα συνεπή, προσέγγιση που βασίζεται σε μια κλιμακωτή κατανόηση του τι είναι σίγουρα η Μέση Ανατολή (σκούρο πράσινο στον παραπάνω χάρτη), τι μάλλον είναι Μέση Ανατολή (πράσινο ) και ίσως και να είναι Μέση Ανατολή (ανοιχτό πράσινο).
15. Οι Σύμμαχοι και οι Εχθροί των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
Αυτός είναι ένας χάρτης που ο αρθρογράφος σχεδίασε για να ιντριγκάρει τους λάτρεις του ίντερνετ και τους διεθνείς αναλυτές. Ο χάρτης αυτός λειτουργεί υπερ-απλουστευτικά χωρίζοντας τις χώρες της Μέσης Ανατολής ανάλογα με τις διμερείς σχέσεις που έχουν με τις ΗΠΑ, σε υπέρ των ΗΠΑ(μπλε) και κατά των ΗΠΑ (κόκκινο). Αυτή ήταν μια δημοφιλής διχοτόμηση τόσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου όσο και πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του “Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας” όπως τον αποκαλούν οι Αμερικανοί. Τα σύμβολα δείχνουν τους λόγους για τους οποίους οι χώρες έχουν αλλάξει κατηγορίες κατά τη διάρκεια των ετών. Αυτοί οι λόγοι περιλαμβάνουν στρατιωτικό πραξικόπημα (όπλο ), εισβολή (δοχείο ), εκλογές (σημάδι ελέγχου), συνθήκη (στυλό), λαϊκή εξέγερση (τύπος με σημαία). Ο αρθρογράφος προειδοποιεί ότι ο χάρτης αποτυπώνει μια υπερ-απλουστευμένη πραγματικότητα αλλά επισημαίνει με αρκετή δόση μαύρου χιούμορ ότι, όπως παρατήρησε, όπου χώρες μετά από δημοκρατικές εκλογές μετέβησαν από την μια κατάσταση (φιλική προς τις ΗΠΑ) σε εχθρική κατάσταση, στη συνέχεια ακολούθησε κάποιο στρατιωτικό πραξικοπήματα, φιλικό προς τις ΗΠΑ, βάφοντας και πάλι τον χάρτη μπλε!
***
Στην καλύτερη περίπτωση, οι χάρτες μπορεί να αποσαφηνίσουν πολύπλοκες παγκόσμιες δυναμικές, κάνοντάς τες να δείχνουν απλές. Έτσι, ίσως φαντάζει παράλογη η χρήση της χαρτογραφίας για τον αντίθετο σκοπό: να κάνει τον κόσμο να φαίνεται να είναι ακόμη πιο περίπλοκος από ό, τι θεωρούσαμε ότι είναι. Αλλά αν αυτοί οι χάρτες χρησιμεύουν σε κάτι είναι να μας υπογραμμίσουν ότι οι επιμέρους χάρτες δεν μπορούν να ακριβώς να αποτυπώσουν, και αυτός είναι ένας μείζονας λόγος για να τους μελετήσουμε καλά.
Μετάφραση- Επιμέλεια onalert.gr http://www.onalert.gr/default.php?pname=Article&catid=2&art_id=36182
Διαβάστε πώς ένας αρθρογράφος της ιστοσελίδας The Atlantic, παραθέτει, με αρκετή δόση χιούμορ, 15 χάρτες που μάλλον περισσότερο προκαλούν σύγχυση παρά βοηθούν τον αναγνώστη... επειδή δεν αποτυπώνουν κάποια σταθερά δεδομένα που αφορούν την περιοχή, αλλά αντίθετα, δίνουν μια πιο ρευστή οπτική της μέσης Ανατολής.
Αυτό πάντως που όλες αυτές οι απόπειρες χαρτογράφησης παρουσιάζουν τελικά είναι πως κανένας χάρτης και καμία σειρά χαρτών δεν μπορεί να περιγράψει ικανοποιητικά την σύνθετη ιστορία και τα πολιτικά χαρακτηριστικά της περιοχής της Μέσης Ανατολής.
1. Η Φαντασιακή Οριοθέτηση μεταξύ Ανατολής και Δύσης
Ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ κάποτε έγραψε ότι «η Ανατολή είναι Ανατολή και η Δύση είναι Δύση και ποτέ οι δυο τους δεν θα συναντηθούν." Όταν επιχειρήσει πάντως κάποιος να χαρτογραφήσει πού ακριβώς διαχωρίζονται ακριβώς η Ανατολή με τη Δύση, το όριο εμφανίζεται να μετατοπίζεται διαρκώς!
Οι αρχαίοι Έλληνες καθόρισαν την διάκριση Δύσης-Ανατολής μεταξύ των ίδιων και των Περσών κατά μήκος μιας νοητής γραμμής ανάμεσα στο Αιγαίο πέλαγος και στο μέσο της χερσονήσου της Ανατολίας, (στην Μικρά Ασία και φυσικά πέρα από τις ελληνικές αποικίες που στήριζαν οικονομικά την ηπειρωτική Ελλάδα). Καθώς όμως το Ισλάμ εξαπλώνεται τον έβδομο αιώνα, πολλοί Ευρωπαίοι ταυτοποίησαν την αντίστοιχη διάκριση μεταξύ των δυο αυτών πολιτισμών με τη διάκριση μεταξύ ισλαμικού κόσμου και χριστιανοσύνης. Αργότερα, πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η αντίληψη των Ευρωπαίων για τα δυτικά όρια της Ανατολής ταυτιζόταν με τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όλα αυτά άλλαξαν ξαφνικά με την έλευση του Ψυχρού Πολέμου, όταν ένα νέο νοητό σύνορο δημιουργήθηκε ανάμεσα στην κομμουνιστική Ανατολή και την καπιταλιστική Δύση. Αν έχει υπάρξει επομένως κάποιο σταθερό χαρακτηριστικό στο ζήτημα της διαίρεσης μεταξύ Ανατολής και Δύσης κατά τη διάρκεια των αιώνων, αυτό είναι η επιθυμία μας να χαράξουμε μια υπαρκτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών των δυο πολιτισμών.
2. Η Χαρτογράφηση των Συγκρούσεων κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών
Σε μια εποχή που οι Σταυροφορίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως ιστορική αφετηρία για πολλά διακυβεύματα της σύγχρονης Μέσης Ανατολής, ο χάρτης προσφέρει μια οπτική του πώς αυτοί οι χαώδεις μεσαιωνικοί πόλεμοι έγιναν σημείο αναφοράς για τις συγκρούσεις Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Στον παραπάνω χάρτη παρουσιάζονται οι γεωγραφική προέλαση των Νορμανδών και των Σελτζούκων, των λαών που προήλθαν από τη Σκανδιναβία και τις στέπες της Κεντρικής Ασίας αντίστοιχα και κατέκτησαν τους χριστιανικούς και τους μουσουλμανικούς κόσμους, πριν συγκρουστούν μοιραία, κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών. Υπό το πρίσμα της απομακρυσμένης προέλευσης τους, οι Νορμανδοί και οι Σελτζούκοι θεωρήθηκαν αρχικά απολίτιστοι και βάρβαροι από τους πολιτισμούς που κατάφεραν να κυριαρχήσουν. Και οι δύο φυλετικές ομάδες αγκάλιασαν με ζήλο τις θρησκείες των νέων υπηκόων τους προκειμένου να ισοσκελίσουν τις διαφορές τους. Έτσι, όταν οι Νορμανδοί και οι Σελτζούκοι ήρθαν αντιμέτωποι τον 11ο αιώνα, η ρητορική του θρησκευτικού πολέμου βοήθησε την κάθε πλευρά να αποδείξει με τρανταχτό τρόπο τη θρησκευτική πίστη της. Η ίδια ρητορική χρησιμοποιείται με παρόμοιο τρόπο και στις μέρες μας.
3. Η Χαρτογράφηση των Συμμαχιών κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών
Η επιδίωξη της εξουσίας οδήγησε σε πληθώρα βίαιων περιστατικών μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών, αλλά προώθησε παράλληλα διαπολιτισμικές συνεργασίες. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα είναι αυτός ο χάρτης του 12ου αιώνα, ενός Άραβα γεωγράφου που εργάστηκε για λογαριασμό ενός σταυροφόρου βασιλιά.
Αφού οι Νορμανδοί κατέκτησαν τη Σικελία, που έως τότε κατείχαν οι μουσουλμάνοι Σαρακηνοί, ο βασιλιάς Ρότζερ Β' χρησιμοποίησε τη χαρτογραφία ώστε να επεκτείνει την εξουσία του, προσλαμβάνοντας τον περίφημο άραβα χαρτογράφο Μουχάμεντ αλ-Ιντρίσι (Muhammad al-Idrisi) με σκοπό να απεικονίσει για λογαριασμό του τον τότε γνωστό κόσμο. Το αποτέλεσμα της εργασίας είναι γνωστό ως “Tabula Rogeriana” στα λατινικά και "Kitab Rujar» στα αραβικά (ή ως το «βιβλίο των ευχάριστων ταξιδιών σε τόπους μακρινούς»). Ο χάρτης βασίστηκε σε κλασικές ελληνικές πηγές, αλλά ήταν προσανατολισμένος ανάποδα, με τον Νότο στο πάνω μέρος, όπως συνηθιζόταν τότε στους περισσότερους χάρτες του αραβικού κόσμου εκείνην την εποχή. Έτσι, βλέπουμε το Δέλτα του Νείλου στην κορυφή, τον Περσικό Κόλπο στην επάνω αριστερή γωνία, την Ελλάδα κάτω δεξιά, και την Κύπρο, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου στο κέντρο.
4. Η γερμανική Μικρά Ασία και η γερμανική Αραβία
Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται τι θα μπορούσε να συμβεί στην Παλαιστίνη, εάν, μετά την εξαφάνιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Α 'Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βρετανοί δεν είχαν προχωρήσει στον αποικισμό της. Κατά πάσα πιθανότητα, οι Γάλλοι θα την είχαν αποικίσει αντ' αυτών. Γενικότερα, αν οι Γάλλοι και οι Βρετανοί δεν είχαν κατανείμει τη Μέση Ανατολή μεταξύ τους, οι Γερμανοί θα ήταν απόλυτα διαθέσιμοι να αποικίσουν την περιοχή, και μάλλον θα το είχαν πράξει, εφόσον είχαν καταφέρει να νικήσουν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο χάρτης αυτός δείχνει το γερμανικό ιμπεριαλιστικό φαντασιακό των τελών του 19ου αιώνα. Εμφανίστηκε ως μέρος ενός έργου του 1897, από τον Adolf Guyer-Zeller, έναν Ελβετό μεγιστάνα των σιδηροδρόμων. Σε αυτόν τον χάρτη, ο Guyer-Zeller φαίνεται ενδιαφέρεται έντονα για το ενδεχόμενο η αυτοκρατορική Γερμανία να δημιουργούσε ένα νέο δίκτυο σιδηροδρομικών δίκτυο - πέρα από την περίφημη σιδηροδρομική σύνδεση Βερολίνου-Βαγδάτης που οι Γερμανοί είχαν ξεκινήσει να κατασκευάζουν από το 1903, αλλά και νέες συνδέσεις από το -πολύπαθο σήμερα- Χαλέπι της Συρίας έως τη Μόσχα και μια ακόμη ανατολική σιδηροδρομική γραμμή προς την Ινδία. Η "Γερμανική" Αραβία βεβαίως θα ήταν πολύ διαφορετική από την σημερινή Αραβία που επί χρόνια δέχθηκε τον γαλλικό και βρετανικό έλεγχο, αλλά είναι μάλλον απίθανο ότι οι κάτοικοι της να ήταν περισσότερο ευτυχισμένοι, σε μακροπρόθεσμη βάση, υπό γερμανική επιρροή.
5. Η Οθωμανική Χαρτογραφία της Μέσης Ανατολής
Είναι εύκολο να ισχυριστούμε ότι τα σύνορα της σύγχρονης Μέσης Ανατολής αγνοούν παντελώς τους εθνικούς διχασμούς της περιοχής, αλλά είναι δύσκολο να διακρίνει κάποιος ποιες είναι αυτές οι εθνολογικές διαιρέσεις. Πολλοί σύγχρονοι χάρτες χαράσσουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ Αράβων και Κούρδων ή σουνιτών και σιιτών, αλλά συμβαίνει το ίδιο με τους παλαιότερους χάρτες από εκατό χρόνια πριν; Εδώ είναι ένας χάρτης από τα τέλη της οθωμανικής περιόδου κατά τη διάρκεια του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου, με μερικές αρκετά άγνωστες εθνολογικές κατηγορίες. Το πιο εντυπωσιακό είναι, ότι χωρίζει τις ακτές της Μεσογείου, ανάμεσα σε συριακές περιοχές (κόκκινες οριζόντιες γραμμές) και περιοχές που έλεγχαν Άραβες νομάδες (μοβ κάθετες γραμμές). Ο χάρτης σημειώνει διακριτά τις τουρκόφωνες περιοχές σε Τούρκους (κόκκινες κάθετες γραμμές) και νομάδες Τουρκμένους (πράσινα σύμβολα).
6. Η Διεκδίκηση της Μοσούλης
Αντίπαλες δυνάμεις διεκδικούσαν την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή που περιβάλλει την πόλη της Μοσούλης πολύ πριν οι σουνίτες τζιχαντιστές αποσπάσουν τον έλεγχο της πόλης από το Ιράκ. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Τούρκοι εθνικιστές δημιούργησαν αυτόν τον εθνογραφικό χάρτη για να προωθήσουν το αίτημά διεκδίκησης αυτής της πρώην οθωμανικής επαρχίας. Ο θρύλος χωρίζει έξυπνα τον πληθυσμό της επαρχίας σε «Άραβες» και «μη-αραβικό πλην όμως μουσουλμανικό πληθυσμό". Με αυτόν τον τρόπο παρέκαμπταν την προβληματική για τους ίδιους διάκριση μεταξύ Τούρκων και Κούρδων, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να τους ταυτίσουν. Σήμερα, η τοπική κυβέρνηση του Κουρδιστάν ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της πρώην επαρχίας της Μοσούλης, ενώ το Ισλαμικό Χαλιφάτο κατέχει την ίδια την πόλη. Στην Τουρκία ωστόσο, το ζήτημα του πώς μπορούν να συμβιβαστούν η κουρδική εθνότητα με την τουρκική υπηκοότητα παραμένει ένα καυτό θέμα συζήτησης. Ο χάρτης είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα της δημιουργικότητας των χαρτογράφων όταν καλούνται να κάνουν το αδύνατο: να χαράξουν μια ξεκάθαρη συνοριακή γραμμή σε μια σύνθετη δημογραφική πραγματικότητα όπως είναι η Μέση Ανατολή.
7. Το Βασίλειο των Αράβων
Αυτός ο χάρτης αποτυπώνει τη διακήρυξη του βασιλιά Φεϊζάλ για τη σύσταση ενός βραχύβιου αραβικού βασιλείου στην Δαμασκό το 1920. Ο Φεϊζάλ, γνωστός για τον ρόλο του κατά την Αραβική Εξέγερση με τον Λόρενς της Αραβίας, καθώς έχασε το βασίλειο του στη Συρία από τον γαλλικό στρατό, ανακηρύχθηκε βασιλιάς του, ελεγχόμενου από τους Βρετανούς, Ιράκ σε αντιστάθμισμα και ως επιβράβευση της πίστης του σε αυτούς.
Αυτός ο χάρτης παρουσιάζει το δελεαστικό όραμα μιας ενωμένης Μέσης Ανατολής υπό αραβική κυριαρχία, αν δεν υπήρχε ο παράγοντας της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Όμως, οριοθετώντας τα σύνορα του βασιλείου του Φεϊζάλ ( με τις διακεκομμένες γραμμές), αναδεικνύονται κάποια αναπόφευκτα προβλήματα που επιφέρει το όραμα αυτό. Πρώτον, η Τουρκία, η οποία ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχοντας απρόθυμα εγκαταλείψει την κυριαρχία της επαρχίας της Μοσούλης στους Βρετανούς μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε καμία περίπτωση δεν θα παραχωρούσε ειρηνικά και το έδαφος που ο Φεϊζάλ ισχυριζόταν ότι άνηκε στους Άραβες. Επίσης, οι χριστιανοί Μαρωνίτες του Όρους του Λιβάνου θα έβλεπαν με ανάμεικτα συναισθήματα το να συμπεριληφθούν σε ένα ακόμη μουσουλμανικό βασίλειο, για να μην αναφέρουμε τους Σιωνιστές που είχαν ήδη εγκατασταθεί στην Παλαιστίνη. Πόσο μάλλον που τα μέλη της φυλής που άνηκε ο Φεϊζάλ, οι Χασεμίτες, αποδείχθηκαν αντιδημοφιλείς στη Μέση Ανατολή. Μέσα σε μια δεκαετία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Χασεμίτες εκδιώχθηκαν από τους Σαουδάραβες από το αρχέγονο έδαφος τους, την ιερή Μέκκα, και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι κληρονόμοι του Φεϊζάλ, ο οποίος είχε αναλάβει την ηγεσία του Ιράκ, καθαιρέθηκαν κατά τη διάρκεια ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος που είχε την στήριξη του λαού.
8. Η Νέα Ασσυρία και 9. Η Νέα Παλαιστίνη
Η περίοδος των ανακατατάξεων μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρήγαγε μια σειρά από καινοτόμες ιδέες για νέα κράτη. Ορισμένες από αυτές, όπως η νέα Ασσυρία (1916), είναι δημιουργήματα της φαντασίας που αποτυπώθηκαν στο σχεδιαστήριο. Ο χάρτης δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε μια εθνικιστική εφημερίδα των Ασσυρίων. Αντιπροσωπεύει το μάλλον φιλόδοξο όραμα, Χαλδαίων, Νεστοριανών, και Συριακών μειονοτήτων στη Μέση Ανατολή, για μια κοινή εθνική ταυτότητα με βάση τις θρησκευτικές ομοιότητες και την κοινή ιστορία ως αφετηρία για μια δική τους νέα πολιτική επικυριαρχία. Άλλες προτάσεις, όπως ήταν αυτός ο χάρτης της Παλαιστίνης (1917), υλοποιήθηκαν, έστω και σε μια ελαφρά τροποποιημένη μορφή. Στο άρθρο που συνόδευε την έκδοση αυτού του χάρτη, ο γεννημένος στη Ρωσία σιωνιστής Isaac Don Levine υποστήριξε τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους επονομαζόμενου Παλαιστίνη, τα σύνορα του οποίου θα περιλάμβαναν τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και το νότιο Λίβανο. Ο Λεβίν πίστωσε αιώνες χριστιανικής καταπίεσης για να επιδείξει την αντοχή στο χρόνο της εβραϊκής οντότητας, υπογράμμισε την εβραϊκή οικονομική υποστήριξη προς τον Τζορτζ Ουάσιγκτον και την Αμερικανική Επανάσταση, και στη συνέχεια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι με τη ρωσική επανάσταση και την ανατροπή του τσάρου, ο αντισημιτισμός βρισκόταν (κατά το 1917) "σε ύφεση." Κατ' αυτόν, ένα εβραϊκό κράτος ήταν επιβεβλημένο καθαρά για λόγους εθνικής αυτοδιάθεσης.
10. H Διαίρεση της Συρίας
Οι Βρετανοί συχνά κατηγορούνται ότι με κυνικό τρόπο δημιούργησαν το Ιράκ ως ένα τεχνητό, ανέφικτο κράτος με το να ενώσουν περιοχές που κατοικούνται από Σιίτες, Σουνίτες και Κούρδους . Στη Συρία, οι Γάλλοι αντιμετώπισαν κάποτε την αντίθετη κατηγορία. Καθώς συζητάμε τώρα το ενδεχόμενο διαχωρισμού της Συρίας σε μικρότερους εθνοτικούς θύλακες, αξίζει να θυμηθούμε ότι οι Γάλλοι πρότειναν αρχικά μια παρόμοια διαίρεση. Ελπίζοντας να προλάβουν την εμφάνιση του αραβικού εθνικισμού, μέσω της δικής τους κυνικής πολιτικής του διαίρει και βασίλευε, οι Γάλλοι, όπως αυτός ο χάρτης του 1922 παρουσιάζει, προγραμμάτιζαν να διασπάσουν τη σημερινή Συρία σε μίνι-κράτη Αλεβιτών και των Δρούζων, παράλληλα με χωριστές αυτόνομες περιοχές, κυρίως Σουνιτών, στα βόρεια και νότια εδάφη της χώρας, που θα κυβερνιόνταν από το Χαλέπι και τη Δαμασκό. Εγκατέλειψαν τελικά την αρχική ιδέα, ενόψει διαμαρτυριών από ντόπιους Άραβες εθνικιστές, οι οποίοι απαίτησαν ένα μεγαλύτερο, πολυεθνικό κράτος.
11. Η Γαλλική Εθνογραφία της Συρίας
Στη δεκαετία του 1930, οι γαλλικές αποικιακές αρχές κατέληξαν στη δική τους εθνογραφική χαρτογράφηση των ακτών της Ανατολικής Μεσογείου. Μερικές από τις κατηγορίες σε αυτόν τον χάρτη είναι οι ίδιες με αυτές που οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν, ενώ άλλες μειονότητες είναι διαφορετικές. Αλλά αυτό που αναδεικνύεται σε αυτόν τον χάρτη είναι μια απουσία. Σύμφωνα με τη γαλλική πολιτική του διαίρει και βασίλευε, μια ομάδα ήταν αισθητά απούσα από τις 18 θρησκευτικές και εθνοτικές ομάδες που περιλαμβάνονται στην κατανομή: οι Άραβες.
12. Η καθημερινή διατροφή στην Ανατολική Μεσόγειο
Αν παρακάμψουμε τους πολέμους και τις συρράξεις, μπορούμε να δούμε τον παραπάνω χάρτη που παρουσιάζει πού απαντώνται τρόφιμα γνωστά στις ΗΠΑ ως “μεσογειακά” ή “Ανατολίτικα”. Αυτή η κουζίνα, γεφυρώνει θρησκευτικά, εθνικά και γλωσσικά όρια. Η πρακτική του ''ελληνικού καφέ", για παράδειγμα, ξεκινάει από τα Βαλκάνια και φτάνει μέχρι τη Βόρεια Αφρική. Το χούμους, όμως, είναι σχετικά σπάνιο στην Ελλάδα και την Τουρκία. Όπως τα φαλάφελ, το πιάτο εξαπλώνεται συμπίπτει με τις περιοχές όπου ομιλείται η αραβική γλώσσα. Το τσίπουρο με γλυκάνισο τώρα, καταναλώνεται με μια σειρά ονομάτων -ούζο, τσίπουρο, αράκ, σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Στην πόλη της Σμύρνης, μπορείτε να φάτε ψητό χταπόδι που έχει πανομοιότυπη γεύση με το χταπόδι που βρίσκουμε και στη Χίο. Αλλά στη Σμύρνη μπορείς να βρεις μια σειρά από πιάτα, όπως είναι οι σιγκ κεφτέδες (πικάντικοι ωμοί κεφτέδες) που είναι άγνωστοι στην Ελλάδα. Αυτά τα τρόφιμα μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη από την νοτιοανατολική Τουρκία με την εσωτερική οικονομική μετανάστευση.
13. Η Μέση Ανατολή Κινείται Δυτικά και... 14. Βόρεια
"Μέση Ανατολή" πρόκειται για έναν όρο που αντικατοπτρίζει τη δυτική προοπτική. Ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας, ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, παρατήρησε κάποτε ότι η περιοχή έπρεπε μάλλον να ονομάζεται Δυτική Ασία. Οι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής χρησιμοποιούν παρόμοια ορολογία με βάση τη δική τους οπτική γωνία, εξ ου υπάρχουν λέξεις στα Αραβικά όπως π.χ. η περιοχή Μαγκρέμπ, που σημαίνει «Δύση» που αναφέρεται στο δυτικό κομμάτι της Βόρειας Αφρικής που βρίσκονται Άραβες.
Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, η αγγλική ορολογία για την περιοχή άλλαζε παράλληλα με τα εκάστοτε γεωπολιτικά συμφέροντα της βρετανικής και της αμερικανικής πολιτικής. Μέχρι και τον 19ο αιώνα, οι Βρετανοί καθόριζαν με τον όρο Εγγύς Ανατολή τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο και η Μέση Ανατολή ήταν η περιοχή από το Ιράν μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έκανε τους Ευρωπαίους να θεωρήσουν ως Δύση ένα μεγάλο μέρος της πρώην Εγγύς Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων και μερικών περιοχών της Ανατολίας. Επίσης, έφεραν ένα μεγάλο μέρος της πρώην Εγγύς Ανατολής υπό βρετανική αποικιοκρατία, οι οποίοι ήταν κυρίαρχοι και για τη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, ο όρος «Μέση Ανατολή» άρχισε να εφαρμόζεται και σε αποικίες όπως ήταν η Παλαιστίνη, που κάποτε θεωρούνταν κομμάτι της Εγγύς Ανατολής. Οι Αμερικανοί αργότερα υιοθέτησαν και εκείνοι αυτή την νέα χρήση του όρου "Μέση Ανατολή" τόσο κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου όπως και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ακόμη πιο πρόσφατα, μετά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ο όρος “Μέση Ανατολή” έχει και πάλι επεκταθεί από τους Αμερικανούς και πλέον συμπεριλαμβάνει και το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και χώρες της Κεντρικής Ασίας, καθώς αυτά τα μέρη συνδέονται σε μια χαώδη στρατηγική με κοινό παρανομαστή το Ισλάμ. Σήμερα, τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ φαίνεται να έχουν καταλήξει σε μια ελαφρά σαφή, αν και όχι πάντα συνεπή, προσέγγιση που βασίζεται σε μια κλιμακωτή κατανόηση του τι είναι σίγουρα η Μέση Ανατολή (σκούρο πράσινο στον παραπάνω χάρτη), τι μάλλον είναι Μέση Ανατολή (πράσινο ) και ίσως και να είναι Μέση Ανατολή (ανοιχτό πράσινο).
15. Οι Σύμμαχοι και οι Εχθροί των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
Αυτός είναι ένας χάρτης που ο αρθρογράφος σχεδίασε για να ιντριγκάρει τους λάτρεις του ίντερνετ και τους διεθνείς αναλυτές. Ο χάρτης αυτός λειτουργεί υπερ-απλουστευτικά χωρίζοντας τις χώρες της Μέσης Ανατολής ανάλογα με τις διμερείς σχέσεις που έχουν με τις ΗΠΑ, σε υπέρ των ΗΠΑ(μπλε) και κατά των ΗΠΑ (κόκκινο). Αυτή ήταν μια δημοφιλής διχοτόμηση τόσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου όσο και πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του “Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας” όπως τον αποκαλούν οι Αμερικανοί. Τα σύμβολα δείχνουν τους λόγους για τους οποίους οι χώρες έχουν αλλάξει κατηγορίες κατά τη διάρκεια των ετών. Αυτοί οι λόγοι περιλαμβάνουν στρατιωτικό πραξικόπημα (όπλο ), εισβολή (δοχείο ), εκλογές (σημάδι ελέγχου), συνθήκη (στυλό), λαϊκή εξέγερση (τύπος με σημαία). Ο αρθρογράφος προειδοποιεί ότι ο χάρτης αποτυπώνει μια υπερ-απλουστευμένη πραγματικότητα αλλά επισημαίνει με αρκετή δόση μαύρου χιούμορ ότι, όπως παρατήρησε, όπου χώρες μετά από δημοκρατικές εκλογές μετέβησαν από την μια κατάσταση (φιλική προς τις ΗΠΑ) σε εχθρική κατάσταση, στη συνέχεια ακολούθησε κάποιο στρατιωτικό πραξικοπήματα, φιλικό προς τις ΗΠΑ, βάφοντας και πάλι τον χάρτη μπλε!
***
Στην καλύτερη περίπτωση, οι χάρτες μπορεί να αποσαφηνίσουν πολύπλοκες παγκόσμιες δυναμικές, κάνοντάς τες να δείχνουν απλές. Έτσι, ίσως φαντάζει παράλογη η χρήση της χαρτογραφίας για τον αντίθετο σκοπό: να κάνει τον κόσμο να φαίνεται να είναι ακόμη πιο περίπλοκος από ό, τι θεωρούσαμε ότι είναι. Αλλά αν αυτοί οι χάρτες χρησιμεύουν σε κάτι είναι να μας υπογραμμίσουν ότι οι επιμέρους χάρτες δεν μπορούν να ακριβώς να αποτυπώσουν, και αυτός είναι ένας μείζονας λόγος για να τους μελετήσουμε καλά.
Μετάφραση- Επιμέλεια onalert.gr http://www.onalert.gr/default.php?pname=Article&catid=2&art_id=36182
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου