Ανασκαφή στην Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου.

Κατά την ανασκαφή της Τοµής Ζ στη Πλωτινόπολη αποκαλύφθηκε ένα εκτεταμένο στρώμα καταστροφής αποτελούμενο από αργούς και λαξευμένους λίθους, κεραμίδια στέγης και πλίνθους. Το στρώμα αυτό ανήκει στην τελευταία οικοδομική φάση (6ος – 7ος αι. μ.Χ), η οποία χρονικά συνδέεται µε την µεταφορά της πόλης από τον Ιουστινιανό σε µια πιο οχυρή τοποθεσία, δυτικά της Πλωτινόπολης, όπου βρίσκονται σήμερα τα οικοδομικά κατάλοιπα του βυζαντινού κάστρου του Διδυμοτείχου. Αντίθετα η παλαιοχριστιανική και ρωμαϊκή φάση σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και διακρίνονται µε ευκολία οι αρχιτεκτονικές µορφές, τα... δομικά στοιχεία των κατασκευών και οι αλλαγές στη χρήση του χώρου.

Στην παλαιοχριστιανική φάση (τέλη 4ου – 5ου αι. μ.Χ) ανήκουν πέντε αποθηκευτικοί πίθοι, πάρα πολλά θραύσματα πίθων και τρεις τοίχοι που ορίζουν την ανατολική, βόρεια και νότια πλευρά ενός χώρου. Διαπιστώθηκε επίσης ότι οι τοίχοι αυτοί έχουν θεμελιωθεί πάνω στους προγενέστερους ρωμαϊκούς (τέλη 2oυ - αρχές 3oυ αι.) και ακολουθούν τον ίδιο προσανατολισμό µε αυτούς. Τα πιθάρια, σε συνδυασμό µε την σωζόμενη τοιχοποιία και τα κινητά ευρήματα, επιτρέπουν να αναγνωρίσουµε µια δευτερογενή χρήση του χώρου, κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Κατά την περίοδο αυτή σε µια προσπάθεια αναδιαμόρφωσης του ήδη υπάρχοντος κτιρίου, κατασκευάστηκαν τρεις επιπλέον τοίχοι. Οι δύο απ’ αυτούς, κατέστρεψαν το ψηφιδωτό δάπεδο και µάλιστα την κεντρική του παράσταση, ενώ ο τρίτος πατούσε απευθείας πάνω στο ψηφιδωτό, οπότε και αφαιρέθηκε µετά την αποτύπωσή του.

Τα παραπάνω στοιχεία µας οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι ο χώρος αυτός χρησιμοποιήθηκε ως αποθηκευτικός. Οι τρεις τοίχοι της ρωμαϊκής φάσης, ορίζουν το βόρειο, ανατολικό και νότιο τµήµα µιας αίθουσας -οι διαστάσεις της οποίας δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί- και που ήταν διακοσμημένη µε ψηφιδωτό δάπεδο. Οι τοίχοι ήταν επιχρισμένοι µε χρωµατιστά κονιάματα, ορισμένα από τα οποία σώζονται στη θέση τους.

Οι τοιχογραφίες, έχουν πλούσια χρώματα και αντίστοιχα στοιχεία διακόσμησης µε το ψηφιδωτό. Στις πλευρές των τοίχων διατηρούνται υπολείμματα που δεν ξεπερνούν τα 3,5 - 4 τ.μ., ενώ συλλέχθηκαν και φυλάσσονται θραύσματα τοιχογραφιών σε 132 ξύλινα κιβώτια που αντιστοιχούν σε πολλαπλάσια έκταση. Κάποια θραύσματα φέρουν εγχαράξεις, ίσως κάποια επιγραφή η οποία όμως λόγω του αποσπασματικού χαρακτήρα της δεν είναι αναγνώσιμη.

Τα στοιχεία από τις τοιχογραφίες που διατηρούνται in situ και τα θραύσματα που συλλέχθηκαν δείχνουν ότι υπάρχουν τέσσερις φάσεις τοιχογραφιών και δύο φάσεις επιζωγραφίσεων. Από τις τέσσερις φάσεις των τοιχογραφιών οι τρεις εµφανίζονται σε διαφορετικά υποστρώματα, ενώ µία εµφανίζεται µε τη µορφή επιζωγράφισης και, κατά τόπους, όπου το υφιστάμενο υπόστρωμα είναι κατεστραμμένο, πιθανότατα εφαρμόζεται σε νέο. Η φωτιά έχει αφήσει τα σημάδια της σε δύο από τις φάσεις των τοιχογραφιών, όπου τα χρώματα έχουν διαβρωθεί από τις υψηλές θερμοκρασίες.

Το ψηφιδωτό δάπεδο κάλυπτε όλη την επιφάνεια της αίθουσας. Το δάπεδο έχει αποκαλυφθεί µέχρι στιγμής σε µία έκταση 70 τ.μ. Το ψηφιδωτό, παρά τις φθορές που παρατηρούνται στην επιφάνειά του, διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η φωτιά, που ήταν αιτία καταστροφής των τριών οικοδομικών φάσεων, έχει αφήσει τα σημάδια της στο ψηφιδωτό και είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι μεταγενέστερες επεμβάσεις που παρατηρούνται στην επιφάνειά του πραγματοποιήθηκαν, ώστε να αποκαταστήσουν φθορές που προκλήθηκαν από τη φωτιά.

Στο νότιο, ανατολικό και βόρειο τµήµα του δωµατίου κυριαρχούν οι λευκές ψηφίδες που αναπτύσσονται σε µια ενιαία επιφάνεια την οποία διακόπτει το µοτίβο της ελισσόμενης βλαστόσπειρας, από τα άκρα της οποίας εκφύονται φύλλα κισσού. Δύο ταινίες µε άσπρες και µαύρες ψηφίδες ορίζουν την αρχή της κεντρικής διακόσμησης. Οι διακοσμητικές ζώνες που περικλείουν την κεντρική παράσταση, κοσμούνται µε γεωμετρικά θέματα αποδοσμένα µε µια αξιοθαύμαστη χρωµατική ποικιλία. Στην εξωτερική ζώνη, µέσα σε κίτρινο φόντο, αναπτύσσονται µικρότεροι και µεγαλύτεροι ρόμβοι από λευκές και µαύρες ψηφίδες. Στην εσωτερική ζώνη ρόμβοι, τετράγωνα, τρίγωνα και σταυροί που δηµιουργούνται από τη χρήση του λευκού, του κόκκινου, του κίτρινου και του µαύρου χρώματος άλλοτε περιβάλλουν και περιβάλλονται, άλλοτε αποδίδονται µεµονωµένοι και άλλοτε συµπλέκονται.

Βόρεια και νότια της κεντρικής παράστασης αποκαλύφθηκαν τέσσερα θεματικά διάχωρα. Στα διάχωρα της νότιας πλευράς απεικονίζονται πτηνά, και φυτικά µοτίβα.

Στη βόρεια πλευρά η θεματολογία αλλάζει. Υπάρχουν δύο διάχωρα, διακοσμημένα µε γεωμετρικά θέματα µε μεγάλη πολυχρωμία, στο ένα εκ των οποίων σώζεται µέσα σε ρόδακα «κόμβοι του Σολομώντα», ως κεντρικό θέμα. Η κεντρική παράσταση ορίζεται από αλυσοειδή πλοχμό. Τα χρώματα είναι στις αποχρώσεις του κόκκινου, κίτρινου, γαλάζιου και πράσινου. Ακολουθεί ζώνη µε πομπική παράσταση «θαλάσσιου θιάσου», αποτελούμενη από ιχθυοκενταύρους, νηρηίδες και ερωτιδείς που ιππεύουν δελφίνια.

Στο διάχωρο της κεντρικής παράστασης αποκαλύφθηκε νέος άντρας που αναδύεται µέσα από νερό. Πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για μία ποτάμια θεότητα. Συνήθως οι ποτάµιες θεότητες παριστάνονται σαν ώριμοι γενειοφόροι άντρες. Στην παράσταση της Πλωτινόπολης έχουμε µία αγένεια νεανική μορφή, Το ερώτημα είναι ποια είναι αυτή η αντρική νεανική µορφή. Την απάντηση, ίσως τη δίνει ο Πλούταρχος, ο οποίος στο έργο του «Περί ποταμών και όρων» αναφέρει: «Ο Έβρος ήταν πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, γιος του βασιλιά της Θράκης, Κάσσανδρου. Ο Έβρος ήταν πολύ όμορφος νέος, µε αποτέλεσμα η μητριά του, Δαµασίππη της οικογένειας των Λαπιθών, να αποκτήσει ερωτικό ενδιαφέρον για αυτόν. Ο νεαρός αντιστάθηκε στις προκλήσεις της και έτσι εκείνη τον συκοφάντησε στον Κάσσανδρο. Ο νεαρός τότε για να γλυτώσει τον ατιμωτικό θάνατο από τα χέρια του ίδιου του του πατέρα έπεσε στον ποταμό Ρόμβο, που από τότε ονομάστηκε Έβρος».

Δίπλα στην αντρική μορφή υπάρχει γυναικεία καθιστή. Δυστυχώς το πάνω µέρος της, όπως και αρκετό τµήµα της κεντρικής παράστασης, καταστρέφεται από τους δύο μεταγενέστερους τοίχους των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Η γυναίκα κρατά σκήπτρο που καταλήγει σε κεφάλι φιδιού. Μάλλον παριστάνονται ο ποταμός Έβρος και η πόλη. Ο εικονογραφικός κύκλος του «θαλάσσιου θιάσου» αποτελούσε αγαπητό εικονογραφικό θέμα κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., όπως φαίνεται σε παρόμοια ψηφιδωτά µε αυτά της Πλωτινόπολης που αποκαλύφθηκαν σε άλλες περιοχές. Κοινό στοιχείο όλων αυτών εκτός του εικονογραφικού τους περιεχομένου είναι ο τόπος εύρεσης, δηλαδή σε κτίρια που είχαν σχέση µε το νερό (λουτρά).

Για το κτίριο της Πλωτινόπολης, η επιμελημένη κατασκευή του, η θέση του δωματίου στη βόρεια πλευρά του κτιρίου, το μέγεθος, η ύπαρξη δύο θυραίων ανοιγμάτων (στο κατώφλι του Ανατολικού ανοίγματος κυριαρχούν πέλτες εκατέρωθεν ρόμβου) και το ψηφιδωτό δάπεδο αποτελούν ισχυρές ενδείξεις για τον επίσημο χαρακτήρα του (τρικλίνιο).

Ο παραπάνω χώρος συνδέεται µε το κτίριο που ανασκάφηκε στα µέσα της δεκαετίας του '80 και έφερε ψηφιδωτά δάπεδα µε μυθολογικές παραστάσεις (η Λήδα και ο κύκνος και οι άθλοι του Ηρακλή). Πρόκειται ουσιαστικά για τη βόρεια και ανατολική πτέρυγα ενός πολυτελούς οικοδομικού συγκροτήματος στον αύλειο χώρο του οποίου κατασκευάστηκε το πηγάδι και ο θάλαμος, το εντυπωσιακό αυτό δείγμα υδραυλικής αρχιτεκτονικής. Παραμένει ωστόσο ο προβληματισμός για τον χαρακτήρα του συγκροτήματος, αν δηλαδή πρόκειται για ένα δηµόσιο κτίριο ή για κάποια ρωμαϊκή έπαυλη.

Στα κινητά ευρήματα συγκαταλέγονται: κεραμική, λυχνάρια, σιδερένια και χάλκινα αντικείμενα, θραύσματα γυάλινων αγγείων, οστέινα αντικείμενα και πολλά νομίσματα. Ιδιαίτερα, αξίζει να σημειωθούν τρία θραύσματα διακοσμητικού γείσου που σώζεται ανάγλυφη παράσταση µε αντωπούς γρύπες και ζώνη µε αστραγάλους.

Επίσκεψη του Νίκου Λυγερού στην Αρχαία Πλωτινόπολη



anaptiksi-thrakis.blogspot.gr