Η παγκόσμια οικονομία φτάνει στα «όρια της ανάπτυξης»
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι, και γι’ αυτό πρέπει να προετοιμαστούμε για ταχεία αλλαγή στην οικονομία.
Ο κόσμος μεταβαίνει από το να υπάρχει αρκετό αγαθών και υπηρεσιών για όλους, σε μια κατάσταση όπου δεν υπάρχουν αρκετά για να καλύψουν τις ανάγκες.
Η δυναμική της οικονομίας είναι πολύ διαφορετική όταν δεν υπάρχουν αρκετά αγαθά και υπηρεσίες για όλους.
Η επιδιωκόμενη λύση της αύξησης των τιμών δεν επιλύει την κατάσταση· μετά από ένα σημείο, η προσθήκη περισσότερης αγοραστικής δύναμης προκαλεί κυρίως πληθωρισμό.
Χρειάζονται άλλες λύσεις. Η παγκόσμια οικονομία φτάνει σε αυτό που έχει ονομαστεί «Όρια Ανάπτυξης».
Οι κύκλοι της οικονομίας.
Η οικονομία έχει αναπτυχθεί μέσα από τις εποχές μέχρι οι πληθυσμοί να μεγαλώσουν υπερβολικά για τους διαθέσιμους πόρους.
Ο ερευνητής Peter Turchin έχει μελετήσει το γενικό μοτίβο υπέρβασης και κατάρρευσης.
Ο πίνακας που φαίνεται στην Εικόνα 1 βασίζεται στην ανάλυση οκτώ τέτοιων κύκλων στο βιβλίο Secular Cycles.
Η εποχή των ορυκτών καυσίμων ξεκίνησε πριν από πάνω από 200 χρόνια και φαίνεται τώρα να πλησιάζει στο τέλος της.
Υπάρχουν βέβαια αμφιβολίες αν ο Πρόεδρος Donald Trump σκέφτεται με όρους όπως οι κοσμικοί κύκλοι ή η υπέρβαση και η κατάρρευση.
Αλλά οι δασμοί και οι μειώσεις κυβερνητικών δαπανών που χειρίστηκε το Υπουργείο Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (DOGE) φαίνεται να είναι προσεγγίσεις που θα επιτρέψουν στην παγκόσμια οικονομία να συρρικνωθεί με έναν τρόπο που μπορεί να βοηθήσει να αποτραπεί η κατάρρευση από το να συμβεί υπερβολικά γρήγορα.
Η ουσία του προβλήματος.
Για να αντιληφθεί κανείς το πρόβλημα, θα πρέπει να υπάρξει μια φυσική προσέγγιση.
Οι κυβερνήσεις μπορούν να εκτυπώσουν χρήματα, αλλά δεν μπορούν να… εκτυπώσουν πόρους, ειδικά ενεργειακούς πόρους.
Τα ανθρώπινα σώματα είναι συνηθισμένα να έχουμε μια ορισμένη ποσότητα μαγειρεμένων τροφών στη διατροφή.
Αυτό, από μόνο του, ενθαρρύνει την αύξηση του πληθυσμού και την τελική υπέρβαση της βάσης πόρων.
Το αυτοοργανωμένο σύστημα κάπως επιλέγει το δικό του κατηφορικό μονοπάτι, χωρίς να πέφτει παραπάνω ή πιο γρήγορα από ό,τι είναι απαραίτητο, σύμφωνα με την Αρχή Μέγιστης Ικανότητας. Αυτό είναι που αντιμετωπίζουμε τώρα.
Σύμφωνα με τους όρους της φυσικής, η οικονομία είναι μια διασκορπιστική δομή.
Οι διασκορπιστικές δομές είναι αυτοοργανωτικές δομές που απαιτούν ενέργεια για να αναπτυχθούν, αλλά είναι μόνο προσωρινές.
Το σύμπαν είναι γεμάτο με διασκορπιστικές δομές. Οι άνθρωποι είναι διασκορπιστικές δομές, όπως και όλα τα φυτά και τα ζώα.
Οι τυφώνες είναι διασκορπιστικές δομές, όπως και τα συστήματα αστεριών.
Τα οικοσυστήματα είναι διασκορπιστικές δομές. Όλα αυτά τα πράγματα είναι προσωρινά.
Ακόμα και οι οικονομίες είναι προσωρινές.
Ο τύπος ενέργειας που απαιτείται διαφέρει ανάλογα με τη διασκορπιστική δομή.
Τα πράσινα φυτά χρησιμοποιούν ηλιακή ενέργεια. Τα ζώα χρειάζονται φυτική ή ζωική τροφή.
Οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί ώστε να καταναλώνουν ένα μείγμα μαγειρεμένων και ωμών τροφών.
Ενώ λίγοι λάτρεις των ωμών τροφών μπορούν να τα καταφέρουν χρησιμοποιώντας ένα μπλέντερ για να σπάσουν τις τροφές σε μικρά κομμάτια, το γενικό μοτίβο είναι ότι οι σύγχρονοι εγκέφαλοί μας απαιτούν τη διατροφή που μπορεί να παρέχει το μαγειρεμένο φαγητό.
Η ανάγκη της ενέργειας.
Έτσι, οι άνθρωποι χρειάζονται τόσο τροφή όσο και κάποιο είδος καυσίμου για να μαγειρέψουν τουλάχιστον ένα μέρος της τροφής.
Το καύσιμο είναι επίσης χρήσιμο για τη θέρμανση σπιτιών, την απολύμανση του νερού και την παροχή μεταφοράς.
Πολλά πράγματα που θεωρούμε κατασκευασμένα από τον άνθρωπο είναι διασκορπιστικές δομές.
Οι κυβερνήσεις είναι διασκορπιστικές δομές. Οι κυβερνήσεις αναπτύσσονται και συχνά γίνονται πολύ ακριβές για τους πολίτες να τις υποστηρίξουν.
Η ενέργεια που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις αποκτάται έμμεσα μέσω της χρήσης φόρων.
Ένα μικρό μέρος της ενέργειας που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις αγοράζεται άμεσα από τις κυβερνήσεις για να τροφοδοτήσουν τα οχήματά τους και να θερμάνουν και φωτίσουν τα κτίριά τους.
Πολύ περισσότερη ενέργεια που απαιτείται από τις κυβερνήσεις καταναλώνεται έμμεσα.
Για παράδειγμα, ένα μέρος των φόρων που συλλέγονται πηγαίνει για την αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων.
Αυτή η αμοιβή χρησιμοποιείται για πράγματα που χρησιμοποιούν οι δημόσιοι υπάλληλοι, όπως τροφή, μεταφορές και στέγαση.
Και τα τρία αυτά απαιτούν ενέργεια σε πολλές φάσεις της «ζωής» τους.
Η μετάβαση.
Η μετάβαση από μια οικονομία με επαρκείς πόρους σε μία οικονομία όπου οι πόροι είναι περιορισμένοι μπορεί να προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις σε πολλά επίπεδα.
Η ανάλυση για τις "Διαλυτικές Δομές" (dissipative structures) μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς οι οικονομίες, τα κράτη και οι κοινωνίες οργανώνονται γύρω από ενέργεια και πόρους, αλλά δεν είναι αέναες. Καθώς οι πόροι εξαντλούνται, τα συστήματα αυτά οδηγούνται αναπόφευκτα προς την κατάρρευση.
Αυτές οι διαλυτικές δομές, όπως οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, οι πόλεις και οι θρησκευτικοί οργανισμοί, είναι εξαιρετικά ευάλωτες στις αλλαγές των εξωτερικών συνθηκών, όπως οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι.
Η έλλειψη ενέργειας μπορεί να διαταράξει κάθε πτυχή της οικονομίας, από τις βασικές ανάγκες για τροφή και στέγαση μέχρι τη λειτουργία των υποδομών και των κυβερνητικών υπηρεσιών.
Τα παραδείγματα της διαλυτικής φύσης των συστημάτων μπορούν να φανερωθούν σε πολλά επίπεδα.
Ο τομέας της ενέργειας και της παραγωγής φυσικών πόρων, όπως το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο, δείχνει σαφώς την τάση μείωσης των αποθεμάτων.
Ειδικότερα, το πετρέλαιο και τα καύσιμα από ορυκτά παραμένουν κρίσιμα για τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και για την παγκόσμια εμπορική αλυσίδα, την οποία συντηρούν οι μεταφορές μέσω καυσίμων.
Η πτώση στην κατανάλωση ενέργειας ανά άτομο, όπως φαίνεται στις παρατηρήσεις για την κατανάλωση πετρελαίου και άνθρακα, δείχνει μια ανησυχητική τάση για την παγκόσμια οικονομία, η οποία επηρεάζει άμεσα τη δυνατότητα των χωρών να αναπτύξουν νέες υποδομές ή να διατηρήσουν τις υπάρχουσες.
Αυτές οι οικονομικές προκλήσεις συνδέονται με τη συρρίκνωση του εμπορίου και την αυξανόμενη αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση μέσω πολιτικών περιορισμών, όπως οι δασμοί και οι κυρώσεις.
Τα μέτρα αυτά περιορίζουν την παγκόσμια ροή αγαθών και επενδύσεων, οδηγώντας σε αύξηση του κόστους και της έλλειψης βασικών προϊόντων στην αγορά.
Όσο περισσότεροι περιορισμοί επιβάλλονται, τόσο πιο αδύναμες γίνονται οι εφοδιαστικές αλυσίδες και τόσο πιο δύσκολη γίνεται η διατήρηση του οικονομικού status quo.
Σημάδια κρίσης.
Η παγκόσμια εμπορική στασιμότητα, όπως φαίνεται από τη γραφική απεικόνιση της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας (Σχήμα 3), αποδεικνύει ότι η αύξηση των δασμών, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η περιορισμένη ενέργεια επηρεάζουν σοβαρά τη δυνατότητα για ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο.
Είναι επίσης σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι η μείωση των αποθεμάτων πετρελαίου και η αυξανόμενη έλλειψη σημαντικών καυσίμων όπως το ντίζελ (Σχήμα 5), έχει σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή και την παγκόσμια διακίνηση εμπορευμάτων.
Η εξάρτηση από τους βασικούς τύπους καυσίμων καθιστά τον κόσμο πιο ευάλωτο σε αυξήσεις τιμών και περιορισμούς στην προσφορά.
Καθώς οι παραδοσιακοί οικονομικοί δείκτες δείχνουν σημάδια κρίσης, οι κυβερνήσεις και οι οικονομολόγοι προσπαθούν να βρουν λύσεις για να περιορίσουν την επιδείνωση αυτής της τάσης, αλλά πολλές από τις λύσεις, όπως τα ψηφιακά νομίσματα και οι κυβερνητικές παρεμβάσεις, είναι αμφίβολες και δεν φαίνεται να παρέχουν μία βιώσιμη λύση σε βάθος χρόνου.
Η γενικότερη εικόνα για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας δεν φαίνεται αισιόδοξη, και οι προοπτικές για το άμεσο μέλλον περιλαμβάνουν:
- Πτωτική πορεία της βιομηχανικής παραγωγής και της εμπορικής δραστηριότητας, η οποία θα συνεχιστεί με αυξανόμενη ένταση.
- Μείωση του παγκόσμιου εμπορίου λόγω πολιτικών εμποδίων, όπως οι δασμοί και οι κυρώσεις, οι οποίες περιορίζουν την ανταλλαγή αγαθών μεταξύ χωρών.
- Αυξημένη πιθανότητα για πληθωρισμό ή υπερπληθωρισμό αν τα νομισματικά μέτρα αποτύχουν να αντιμετωπίσουν την αύξηση των τιμών και την πτώση της παραγωγής.
- Χρεοκοπίες τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών, με τον κίνδυνο να ακολουθήσει μια γενικευμένη οικονομική κρίση που δεν θα μπορεί να καλυφθεί από κυβερνητικές παρεμβάσεις.
Οι αλλαγές στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη, οι οποίες θα οδηγήσουν σε μια πιο τοπική και περιορισμένη αγορά, θα προκαλέσουν ακόμα περισσότερες αναταράξεις.
Οι κυβερνήσεις δεν θα είναι σε θέση να στηρίξουν όλες τις αποτυχημένες οικονομικές δομές, και πιθανώς θα πρέπει να επικεντρωθούν στην εξασφάλιση βασικών πόρων για τις κοινότητες τους.
Αυτή η μετάβαση σηματοδοτεί την ανάγκη για νέες στρατηγικές προσαρμογής στις εξελισσόμενες συνθήκες, με επικέντρωση στην τοπική παραγωγή, στην ανανεώσιμη ενέργεια και στην αναδιάρθρωση των κοινωνικών και οικονομικών δομών.
Είναι σαφές ότι η οικονομία αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις και πρέπει να προετοιμαστούμε για μεγάλες αλλαγές, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν τη μετάβαση σε νέες μορφές ενέργειας και οικονομικών συστημάτων.
Η αποδοχή αυτών των προκλήσεων και η σωστή στρατηγική θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποια διέξοδο, ωστόσο, το μέλλον παραμένει αβέβαιο.
Η παγκόσμια οικονομία είναι αυτοοργανωτική.
Το Σύμπαν συνεχώς αναπτύσσεται και επεκτείνεται. Πολλοί πιστεύουν ότι το Σύμπαν ξεπήδησε αυθόρμητα από το τίποτα και άρχισε να αναπτύσσεται, άλλοι πιστεύουν ότι υπήρξε ένας Δημιουργός.
Ένα περίπλοκο σύστημα εξέλιξης εξελίσσεται, με νέες διαχυτικές δομές να αναδύονται και παλιές να φτάνουν στο τέλος τους.
Οι διαχυτικές δομές που αντέχουν είναι αυτές που είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον της Γης εκείνη τη στιγμή.
Με κάποιο τρόπο, η παγκόσμια οικονομία (και άλλα οικοσυστήματα) μεγιστοποιούν τη συνολική παραγωγή κάθε μέρους του συστήματος, σύμφωνα με την Αρχή Μέγιστης Ικανότητας.
Αυτό δεν εξαρτάται από το αν κάποιο σύστημα είναι πιο αποδοτικό ή λειτουργεί καλύτερα από κάποιο άλλο.
Αντίθετα, η παγκόσμια οικονομία τείνει να μεγιστοποιεί τη συνολική παραγωγή του συστήματος, δεδομένων των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων (και άλλων πόρων, όπως το νερό).
Έτσι, η παγκόσμια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών είναι απίθανο να μειωθεί καταστροφικά ώστε να εξαλείψει γρήγορα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γης.
Για παράδειγμα, αν η βιομηχανική παραγωγή περιοριστεί, μπορεί να συγκεντρωθεί κυρίως σε ανταλλακτικά για τρέχοντα μηχανήματα και σε μηχανήματα που απαιτούνται για την παραγωγή τροφίμων.
Η περίπλοκη φύση της εξέλιξης και των πολλών διαχυτικών δομών που δημιουργούνται, σε συνδυασμό με την Αρχή Μέγιστης Ικανότητας, οδηγεί στην πίστη ότι ο Δημιουργός είναι ακόμα «ενεργός» σήμερα.
Φαίνεται ότι η αυτοοργανωτική οικονομία χρησιμοποιεί όποιους ηγέτες είναι διαθέσιμοι.
Δεν είναι απαραίτητο να έχουν καλές προθέσεις για τις ενέργειές τους.
Δεν σημαίνει ότι ο Donald Trump είναι καλύτερος ηγέτης από άλλους ή ότι οι ιδέες του, όπως προβάλλονται, θα επικρατήσουν.
Το σύστημα λειτουργεί μέσω πολλών ηγετών διαφόρων πολιτικών κομμάτων.
Κάθε ηγέτης μπορεί να αντικατασταθεί σε κάποιο βαθμό από άλλους ηγέτες.
Η υποκείμενη φυσική του συστήματος είναι αυτή που οδηγεί στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα.
Οι θρησκείες φαίνεται να δημιουργούνται όλες από τον ίδιο Δημιουργό. Φαίνεται να έχουν πολλές λειτουργίες, όπως να ενώνουν ομάδες, να διδάσκουν «βέλτιστες πρακτικές» σχετικά με την αρμονική συνύπαρξη εντός μιας ομάδας εδώ στη Γη, και (όταν οι πόροι είναι περιορισμένοι) να μάχονται εναντίον άλλων θρησκευτικών ομάδων.
Οι θρησκευτικές οργανώσεις φαίνεται να αποτελούν μέρος της αυτοοργανωτικής οικονομίας, επίσης.
Τι μας περιμένει.
Τα βήματα που θα δούμε στο μέλλον είναι τα εξής:
(1) Η ύφεση φαίνεται πιθανή, ξεκινώντας σχεδόν αδιάκριτα, αλλά θα γίνεται όλο και χειρότερη με την πάροδο του χρόνου.
(2) Η παγκόσμια παραγωγή φυσικών αγαθών και υπηρεσιών θα αρχίσει να μειώνεται σχεδόν άμεσα.
Ιδιαίτερα, τα προϊόντα που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ με εισαγωγές από την Κίνα θα γίνουν δύσκολα στην απόκτηση, όπως και τα αγαθά που εισάγονται στις ΗΠΑ από την Κίνα.
(3) Οι τιμές των πρώτων υλών θα πέσουν. Η αποπληθωριστική τάση φαίνεται πιο πιθανή από τον πληθωρισμό.
Εάν υπάρξει πληθωρισμός, θα έχει τη μορφή υπερπληθωρισμού, με τις κεντρικές τράπεζες να εκδίδουν τεράστιες ποσότητες χρημάτων, αλλά να μην υπάρχουν αρκετά αγαθά και υπηρεσίες για να αγοραστούν με αυτά τα χρήματα.
(4) Πολλές τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και συνταξιοδοτικά σχέδια θα αποτύχουν.
Οι κυβερνήσεις δεν θα είναι σε θέση να τις διασώσουν όλες. Εάν οι κυβερνήσεις προσπαθήσουν να διασώσουν όλα αυτά τα αποτυχημένα ιδρύματα, το αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι υπερπληθωρισμός.
(5) Πολλές κυβερνήσεις έχουν σχέδια για ψηφιακά νομίσματα που θα αντικαταστήσουν τα νομίσματα που έχουμε σήμερα. Υπάρχουν αμφιβολίες βέβαια ότι αυτά τα σχέδια θα λειτουργήσουν.
Για έναν λόγο, η διακοπτόμενη ηλεκτροδότηση αναμένεται να γίνει ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα.
Επίσης, οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Παγκόσμια Τράπεζα και τα Ηνωμένα Έθνη είναι πιθανό να αρχίσουν να καταρρέουν.
Ακόμα και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να γίνουν λιγότερο «ενωμένες», ή να αποτελούνται από λιγότερα κράτη.
(6) Ο χρυσός δεν θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμος για το μακροπρόθεσμο μέλλον.
Φαίνεται ότι τα μικρά ασημένια νομίσματα θα είναι πολύ πιο συναλλάξιμα στο μέλλον.
Αυτό που πραγματικά θα χρειαστούμε είναι τροφή, νερό και στέγη.
Αυτά τα αγαθά θα δοθούν κυρίως σε εργαζόμενους που παράγουν αυτά τα βασικά, παρά σε εκείνους που συντηρούν το σύστημα.
(7) Μερικές επιχειρήσεις ενδέχεται να τα πάνε καλά. Το να βρει κάποιος τρόπο να παράγει τροφή σε ποσότητες, τοπικά, μπορεί να είναι χρήσιμο.
Η μετατροπή αχρησιμοποίητων κτιρίων σε καταλύματα για φτωχούς ανθρώπους μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη.
Οι ιδιωτικές «υπηρεσίες προστασίας» μπορεί επίσης να ευημερήσουν.
(8) Η χρηματιστηριακή αγορά παρείχε μεγάλες αποδόσεις στους Αμερικανούς επενδυτές στην περίοδο 2008-2024, αλλά αυτό δεν μπορεί να αναμένεται να συνεχιστεί.
Το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι ότι οι αποδόσεις θα πέσουν πολύ χαμηλά ή θα γίνουν αρνητικές, καθώς.
(i) Η δανειοδότηση είναι πιθανό να παραμείνει δύσκολη, ή να επιδεινωθεί. Οι δανειστές θα αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο τον κίνδυνο αθέτησης πληρωμών. Μερικοί δανειστές μπορεί να κλείσουν.
(j) Μέσα σε λίγα χρόνια, το εμπόριο θα αλλάξει και θα γίνει πιο τοπικό. Οι ΗΠΑ θα χάσουν το καθεστώς τους ως κάτοχος του αποθεματικού νομίσματος. Δεν θα προσπαθούν πλέον να είναι ο αστυνόμος του κόσμου.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που πραγματικά δεν γνωρίζουμε…
Ο Δημιουργός μπορεί να δημιουργεί ένα θρησκευτικό τέλος που δεν γνωρίζουμε.
Στην πραγματικότητα, ένα τέτοιο τέλος μπορεί να έρθει πολύ σύντομα.
Αλλιώς, οι διαχυτικές δομές συχνά αντικαθίστανται από άλλες διαχυτικές δομές.
Νέες οικονομίες μπορεί να αναπτυχθούν σταδιακά σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Ίσως οι νέες οικονομίες να βρουν νέες πηγές ενέργειας που δεν γνωρίζουμε, ή να κάνουν καλύτερη χρήση των τύπων ενέργειας που μειώνονται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου