“Η σύγκρουση των δύο κόσμων που έρχεται”! Ο ρόλος της Τουρκίας και η μυστική συνάντηση.

Γράφει ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης*

Οι εξελίξεις πλέον στην Μέση Ανατολή είναι ταχέως μεταβαλλόμενες  και συνάμα πολύ επικίνδυνες . Η επιθυμία για προβολή ισχύος στο  αιματοβαμμένο πεδίο ασκήσεων της Συρίας των παρακείμενων κρατών και των δύο υπερδυνάμεων, δημιουργεί παράξενες, ετερογενείς και «ανίερες» συμμαχίες, δύο διαφορετικών κόσμων,  που εκτιμάται από πολλούς αναλυτές  ότι θα εξελιχθεί σε μια νέα σύγκρουση με διάφορες μορφές, σε μια σύγκρουση των δύο κόσμων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Ισραήλ και Τουρκία.

Ένα  θέμα που απασχολεί το Ισραήλ,   είναι ο συνεχιζόμενος λεκτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας , όπου είναι πιθανό να γίνει σκληρότερος, καθώς και οι δύο χώρες κατευθύνονται στις κάλπες τους επόμενους μήνες. Ο  Σελίμ Σαζάκ , ειδικός σε θέματα Τουρκίας με έδρα τις ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι ο αρνητικός διάλογος θα συνεχιστεί, καθώς οι ηγέτες των δύο κρατών ενδέχεται να δέχονται πιέσεις από τη Δεξιά κατά τη διάρκεια των πολιτικών εκστρατειών τους. Σε άρθρο της στην ισραηλινή εφημερίδα  Jerusalem Post, η   Κριστίνα Τζοβανόφσκι αναφέρει ότι   «Είναι προεκλογική αντιπαράθεση, λόγω της συγκεκριμένης περιόδου. Τόσο Νετανιάχου όσο και ο Ερντογάν αναμένεται να εντείνουν ακόμη περισσότερο την εθνικιστική ρητορική».  Ο επίκουρος καθηγητής Μουσαφέρ Σενέλ του πανεπιστημίου  Şehir της Κωνσταντινούπολης, προβλέπει επίσης ότι ο συγκεκριμένος  λόγος θα εντατικοποιηθεί. Όπως εξηγεί, «η μία πλευρά εκφοβίζει την άλλη,  καθώς και οι δύο ηγέτες είναι λαϊκιστές που χρησιμοποιούν αυτή τη σύγκρουση για δημόσια κατανάλωση … Υπάρχει πολιτική βούληση πίσω από αυτό». Ένα άλλο δύσκολο σημείο για τις δύο χώρες είναι η συμφωνία που αναμένεται να οριστικοποιηθεί το 2019 για τον  αγωγό φυσικού αερίου East Med, όπου αναμένεται η σφοδρή αντίδραση της Τουρκίας. Το παράδοξο με τις Ισραηλινο-Τουρκικές σχέσεις είναι ότι παρά τις διπλωματικές διαμάχες, το εμπόριο μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας παραμένει ισχυρό, με εταιρείες που παροτρύνουν τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους να μην παρεμβαίνουν, ακόμη και εν μέσω της σκληρής ρητορικής. Όμως όσο οι δύο ηγέτες (Νετανιάχου και Ερντογάν) βρίσκονται στην εξουσία, οι προσωπικές διαφορές, η προσωπική εχθρότητα θα είναι πολύ ισχυρή. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα ανατραπεί η πολύ αναγκαία και κερδοφόρα συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων, και υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται για αυτό, όπως σωστά επισημαίνει και ο Σαζάκ.

Η Πολιτική της Τουρκίας και οι Εκτιμήσεις

Στην εφημερίδα Haaretz  σε άρθρο του Ανσελ Πφέφερ  με τίτλο «Τι κρύβεται πίσω από την περιφρόνηση που έδειξε ο Erdoğan στον Bolton”, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «τίποτα δεν έχει αλλάξει στη μακροπρόθεσμη τουρκική πολιτική, στα πολιτικά ενδιαφέροντα και τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ερντογάν. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η πολιτική των ΗΠΑ». Σε ότι  αφορά τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, οι απόψεις διίστανται στους κύκλους των ισραηλινών υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών. Ορισμένοι είναι πεπεισμένοι ότι ο Ερντογάν  έχει μετατοπίσει αποφασιστικά τη χώρα σε μια αντι-δυτική και αντι-ισραηλινή κατεύθυνση και ότι πρέπει να θεωρηθεί ως εχθρικός παράγοντας στην περιοχή, μαζί με το Ιράν. Βασίζουν αυτή την αξιολόγηση στο συντονισμό μεταξύ των δύο χωρών στη Συρία και στο γεγονός ότι, παρά τις προηγούμενες δεσμεύσεις, η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί βάση για ανώτερους αξιωματούχους της Χαμάς, οι οποίοι κατευθύνουν επιθέσεις στη Δυτική Όχθη από την Κωνσταντινούπολη. Όσοι έχουν αντίθετη άποψη υποστηρίζουν ότι, ενώ ο Ερντογάν  είναι αθεράπευτα εχθρικός απέναντι στο Ισραήλ και κατά πάσα πιθανότητα αντισημίτης, η γεωγραφική θέση της Τουρκίας, η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ και η ταυτότητά της ως μη Αραβικό έθνος σημαίνουν ότι παραμένει ένας δυνητικός σύμμαχος – τουλάχιστον όταν ο Ερντογάν  φύγει από το προσκήνιο.

Ακόμη σε ότι αφορά την στάση των ΗΠΑ για την Τουρκία, οι γνώμες στις ΗΠΑ είναι ενδιαφέρουσες και διαφορετικές . Αξίζει να αναφερθεί ότι η  Τουρκία,  πέραν της τεράστιας γεωπολιτικής αξίας για τις ΗΠΑ,  είναι και ένας   σημαντικός αγοραστής αμερικανικών όπλων και η διακυβέρνηση Τραμπ έχει ήδη δείξει ότι είναι πρόθυμη να κάνει πολλά και πολλές υποχωρήσεις για πωλήσεις όπλων, όπως είδαμε τελευταία με τις απειλές Τραμπ να καταστρέψει την τουρκική οικονομία, αν πειράξουν τους Κούρδους και από την άλλη να συνομιλούν οι δύο πρόεδροι για «φιλίες και συμμαχίες», καθώς και αποχώρηση των Αμερικανών από την Συρία. Μια πολιτική καρότου και μαστιγίου από τον πρόεδρο Τραμπ.  Η αντίθετη άποψη που υπάρχει στις ΗΠΑ, θεωρεί  ότι ενώ ο Ερντογάν είναι αθεράπευτα εχθρικός απέναντι στο Ισραήλ και μάλλον αντισημιτικός, η γεωγραφική θέση της Τουρκίας, η ένταξη της  στο ΝΑΤΟ και η ταυτότητα ως μη-αραβικό έθνος σημαίνει ότι παραμένει δυνητικός σύμμαχος,   τουλάχιστον μετά την Ερντογάν εποχή, που θα λέγαμε έχει επιδιωχθεί με διάφορες μεθοδεύσεις από τις ΗΠΑ και ιδιαίτερα από το «βαθύ κράτος», ή   “stable state” κατά τους New York Times , που ελέγχει και επηρεάζει  την αμερικανική πολιτική.

Η Μεγάλη Αποκάλυψη

Εκείνο όμως που  έκανε πάταγο ήταν η αποκάλυψη του ειδησεογραφικού  portal «Middle East Eye» σε άρθρο  (08/01/19) του Νταβίντ Χέρστ,  με τίτλο «ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ: Πώς σχεδίασαν τα κράτη του Κόλπου με το Ισραήλ την αποκατάσταση του Άσαντ», όπου μεταξύ άλλων αποκάλυψε την μυστική συνάντηση  του αρχηγού της Μοσσάντ Γιόσι Κοέν, με  αξιωματούχους από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (HAE) και την Αίγυπτο για να συζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης της τουρκικής επιρροής στην περιοχή. Έτσι σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Middle East Eye, η Σαουδική Αραβία, τα HAE και η Αίγυπτος έχουν σχεδιάσει με το Ισραήλ την επιστροφή του Προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, στον Αραβικό Σύνδεσμο για να περιθωριοποιήσουν την περιφερειακή επιρροή της Τουρκίας και του Ιράν. Η  διπλωματική πρωτοβουλία συμφωνήθηκε σε μια μυστική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο μήνα σε πρωτεύουσα κράτους του Κόλπου, στην οποία συμμετείχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι των τεσσάρων χωρών και όπως προαναφέραμε και του αρχηγού της Μοσάντ Γιόσι Κοέν.  Στη συνάντηση, οι συμμετέχοντες  συμφώνησαν  ότι θεωρούν την Τουρκία, και όχι το Ιράν, ως τον σημαντικότερο στρατιωτικό τους αντίπαλο στην περιοχή και συζήτησαν σχέδια για την αντιμετώπιση της επιρροής της Άγκυρας. Οι Ισραηλινοί δήλωσαν κατά τη συνάντηση ότι το Ιράν θα μπορούσε να περιοριστεί στρατιωτικά, αλλά ότι η Τουρκία διαθέτει πολύ μεγαλύτερη ικανότητα. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται, ο Κοέν  δήλωσε τα εξής στη συνάντηση: «Η ιρανική δύναμη είναι εύθραυστη. Η πραγματική απειλή προέρχεται από την Τουρκία».

Εκτιμήσεις.

Όπως γίνεται αντιληπτό νέα δεδομένα  αναδύονται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή. Συγκεκριμένα:

• Ο Άσαντ από το μαύρο πρόβατο και μέρος του προβλήματος στον πόλεμο της Συρίας, καθίσταται πλέον μέρος της λύσης του προβλήματος και η Συρία επανέρχεται στον Αραβικό κόσμο, ασχέτως της τελικής μορφής που θα έχει η νέα Συρία, που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί.

• Νέες συμμαχίες δημιουργούνται από κράτη που λίγα χρόνια πριν ήταν αδιανόητο ακόμη και να επικοινωνήσουν σε απλό διπλωματικό πεδίο. Νέες «ανίερες» συμμαχίες, όπως του Ισραήλ με Σαουδική Αραβία κατά πρώτο λόγο και με ΗΑΕ και Αίγυπτο κατά δεύτερο λόγο, που αλλάζουν τα γεωπολιτικά δεδομένα.

• Η αποκάλυψη της μυστικής συνάντησης από το εν λόγω Middle East eye δεν διαψεύστηκε από καμιά υπηρεσία των εν λόγω χωρών, παρότι ζητήθηκε κάποιος σχολιασμός, άρα εκλαμβάνεται πλέον από όλους, ως αξιόπιστο και αληθές.

• Οι σχέσεις Ισραήλ -Τουρκίας είναι στο χειρότερο επίπεδο, είναι εχθρικές και ουσιαστικά ανύπαρκτες, με τους  δύο ηγέτες Ερντογάν και Νετανιάχου να  αλληλομιςούνται,  παρά τις εξαιρετικές εμπορικές σχέσεις, κάτι παράδοξο στην κοινή λογική, αλλά σύνηθες στις εμπορικές συναλλαγές και τα εθνικά συμφέροντα κρατών.

• Τέλος,  έχουμε δύο διαφορετικούς κόσμους που θα έλθουν σε αντιπαράθεση για προβολή ισχύος στην περιοχή. Από την μια η Χριστιανική Ρωσία, η Σουνιτική Τουρκία και το Σιϊτικό Ιράν και από την άλλη οι εκπρόσωποι (proxy powers) των ΗΠΑ, το Ιουδαϊκό Ισραήλ , η Ουαχαμπιστική Σαουδική Αραβία, τα Σουνιτικά ΗΑE και η Σουνιτική Αίγυπτος και Ιορδανία. Και η σύγκρουση των δύο αυτών κόσμων (συμμαχιών) εκτιμάται θα είναι ο νέος «πόλεμος», με όλες  τις μορφές του, συμβατικός, υβριδικός, πολιτικός, διπλωματικός στην περιοχή, που αναμένεται.

* Ο Ιωάννης Αθαν. Μπαλτζώης είναι Αντιστράτηγος (ε.α.), πρώην Ακόλουθος Άμυνας στο Τελ Αβίβ, πρώην Αξιωματικός επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S. Army), με Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.

militaire.gr