Σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου ο homo sapiens έχει διαπράξει ανθρωποθυσίες σε κάποιο χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια τουλάχιστον πέντε χιλιετιών, συχνά θανατώνοντας
γυναίκες σε τελετές γονιμότητας ή θάβοντάς τις μαζί με ισχυρούς άνδρες. Οι νέες έρευνες όμως που επέτρεψε η ανάλυση του DNA και άλλες σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις αμφισβητούν τις υποθέσεις σχετικά με την ταυτότητα των θυμάτων, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τους Μάγια της Κεντρικής Αμερικής. Στο διάστημα μεταξύ 900 και 1.400 ετών πριν από σήμερα, οι Μάγια θυσίαζαν τακτικά αγόρια – κατά προτίμηση δίδυμα ή με στενή συγγενική σχέση – σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο στο περιοδικό Nature. Τα ευρήματα βασίζονται στο αρχαίο DNA 64 παιδιών που είχαν εναποτεθεί σε μια υπόγεια δεξαμενή στην τοποθεσία Chichén Itzá, μια πόλη που χτίστηκε στη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού. Για τους αρχαίους Μάγια, η θυσία θεωρούνταν προνόμιο, συνεπώς τα αγόρια αυτά – τα περισσότερα από τα οποία ήταν ηλικίας 3 έως 6 ετών – πιθανότατα παραδόθηκαν οικειοθελώς από τις οικογένειές τους.Μια πιθανή εξήγηση για τις θυσίες βρίσκεται στην παράδοση των Μάγιας. Σύμφωνα με τις γραπτές παραδόσεις του πολιτισμού τους, οι «Δίδυμοι Ήρωες» ταξίδεψαν στον κάτω κόσμο για να εκδικηθούν τον πατέρα τους, δίδυμος και ο ίδιος, ο οποίος θανατώθηκε από τους άρχοντες του κάτω κόσμου. Οι θυσίες των δύο αρσενικών παιδιών ήταν πιθανότατα μέρος μιας τελετουργίας που βοηθούσε τους Μάγια να τιμήσουν αυτό το κομμάτι της μυθολογίας και των πεποιθήσεών τους. Σε απόσταση χιλιετιών, αυτές και άλλες τελετουργικές δολοφονίες φαίνονται αδιανόητα βάρβαρες. Όμως στους πολιτισμούς που τις πραγματοποιούσαν, οι ανθρωποθυσίες εξυπηρετούσαν μυριάδες σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της εκπλήρωσης μιας οικουμενικής επιθυμίας να διαχειριστούν τον ανεξέλεγκτο κόσμο στον οποίο ζούσαν.
Εκτός από την ανακάλυψη ότι τα παιδιά ήταν αρσενικά, οι έρευνες βρήκαν πανομοιότυπα γονιδιώματα στα διαφορετικά οστά, αποκαλύπτοντας ότι πρόκειται για ζευγάρια πανομοιότυπων διδύμων. Το DNA αποκάλυψε επίσης γενετική συνέχεια μεταξύ αυτών των αγοριών και των σύγχρονων Μάγια που ζουν σήμερα στην περιοχή, υπογραμμίζοντας ότι εκείνοι που θυσιάστηκαν είχαν επιλεγεί μέσα από την τοπική κοινότητα.
Ως επί το πλείστον, οι τελετουργικές θυσίες εμπίπτουν σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη είχε να κάνει με αυτό που οι ανθρωπολόγοι ονόμαζαν «θυσία υπηρεσίας», όταν οι υπηρέτες ή οι σύζυγοι, για παράδειγμα, θανατώνονταν για να συνοδεύσουν κάποιον που είχε πεθάνει – συνήθως ένα μέλος της ελίτ – στο μακρινό υπερπέραν. Ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ των μελών του αφρικανικού βασιλείου Νταχόμι, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι και τις αρχές περίπου του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια της δυναστείας Σανγκ στην Κίνα πριν από περίπου τρεις χιλιετίες και στην Αίγυπτο μεταξύ περίπου 3100 και 2900 π.Χ. Ο βασιλιάς Ντζερ ή Ιτετί, ένας φαραώ που κυβέρνησε κατά τη διάρκεια της πρώτης δυναστείας της αρχαίας Αιγύπτου, είχε περισσότερες από 500 θυσίες υπηρετών γύρω από τον τάφο του στην Άβυδο. Η δεύτερη κατηγορία ήταν η θυσία αιχμαλώτων ή και μελών της κοινότητας για να εξευμενίσουν, να ευχαριστήσουν ή να ζητήσουν χάρες από θεούς και προγόνους. «Προμηθεύεις τον κόσμο των θεών με κάτι πολύτιμο προκειμένου να πάρεις κάτι ως αντάλλαγμα», εξηγεί ο Glenn Schwartz, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
Μεταγενέστεροι των Μάγιας, οι Αζτέκοι, οι οποίοι φημίζονταν για το γεγονός ότι έκοβαν τις καρδιές των φυλακισμένων τους στην κορυφή των πυραμίδων ως προσφορά στους θεούς τους, δεν είχαν καν ειδική λέξη για την ανθρωποθυσία. «Ο όρος που χρησιμοποιούσαν πάντα για αυτές τις τελετές ήταν η εξόφληση χρέους», σύμφωνα με τον Davíd Carrasco, ιστορικό των θρησκειών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Τα παιδιά αποτελούσαν ιδανικούς απεσταλμένους προς τους θεούς, επειδή θεωρούνταν πιο αγνά από τους ενήλικες, και συνεπώς πιο ικανά να επικοινωνούν με τον κόσμο των πνευμάτων. Οι αρχαίοι Καρχηδόνιοι θυσίαζαν τα βρέφη τους και έθαβαν τις στάχτες τους σε τεφροδόχους σε ειδικά παραθαλάσσια νεκροταφεία, για να εξασφαλίσουν ασφαλή ταξίδια στη Μεσόγειο. Οι Ίνκας νάρκωναν και θυσίαζαν τα παιδιά τους σε μια τελετουργία γνωστή ως capacocha για να εξευμενίσουν τους θεούς σε περιόδους κρίσεων, ξηρασίας ή λιμών. Ορισμένα από αυτά τα παιδιά μεταφέρονταν ψηλά σε ένα ανενεργό ηφαίστειο στις Άνδεις, όπου τα σώματά τους κατέληγαν μουμιοποιημένα και διατηρούνταν σε εξαιρετικό βαθμό λόγω του ψύχους.
Η μουμια ενός έφηβου κοριτσιού των Ίνκας που ανακαλύφθηκε σε κορυφή ηφαιστείου στις Άνδεις.
Όμως η εξαγωγή συμπερασμάτων για τα κίνητρα, ή ακόμη και η διάκριση των τελετουργικών δολοφονιών από τις εκτελέσεις, μόνο με την οπτική εξέταση των οστών ή των ταφών, αποτελεί μια διαρκή πρόκληση για τους επιστήμονες. Το περιεχόμενο ενός τάφου μπορεί να προσφέρει κάποιες ενδείξεις – όπως η παρουσία αντικειμένων για χρήση στη μεταθανάτια ζωή που ονομάζονται κτερίσματα ή η τοποθέτηση των σωμάτων το ένα σε σχέση με το άλλο – αλλά πλέον ένα νέο κύμα μελετών χρησιμοποιεί τη γενετική ανάλυση για να ρίξει φως στα αρχαιολογικά μυστήρια. Η ανάλυση του DNA και άλλα εργαλεία επιτρέπουν στους ανθρωπολόγους να διακρίνουν από πού κατάγεται ένα άτομο, την ποιότητα της διατροφής και της υγείας του και το φύλο του – κάτι που προηγουμένως ήταν αδύνατο σε ό,τι αφορά τα παιδιά και αποτέλεσε το κλειδί για την ανακάλυψη των αγοριών των Μάγια. «Ενώ μπορεί κανείς να προσδιορίσει το φύλο από τα οστά των ενηλίκων, μέσω των ορμονικών αλλαγών κατά την εφηβεία, αυτές οι αλλαγές λείπουν από τα παιδιά», σύμφωνα με την Christina Warinner, βιομοριακή αρχαιολόγο στο Χάρβαρντ.
Εκτός από την ανακάλυψη ότι τα παιδιά ήταν αρσενικά, οι έρευνες βρήκαν πανομοιότυπα γονιδιώματα στα διαφορετικά οστά, αποκαλύπτοντας ότι πρόκειται για ζευγάρια πανομοιότυπων διδύμων. Το DNA αποκάλυψε επίσης γενετική συνέχεια μεταξύ αυτών των αγοριών και των σύγχρονων Μάγια που ζουν σήμερα στην περιοχή, υπογραμμίζοντας ότι εκείνοι που θυσιάστηκαν είχαν επιλεγεί μέσα από την τοπική κοινότητα. Τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με τις ιστορικές αφηγήσεις που μεταδόθηκαν από Ισπανούς αξιωματούχους και ιερείς ότι οι Μεσοαμερικανικοί πολιτισμοί είχαν την τάση να θυσιάζουν σκλαβωμένους αιχμαλώτους. Η ραδιοχρονολόγηση των οστών έδειξε ότι τα αγόρια δεν είχαν σκοτωθεί όλα μαζί, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι θυσίες μπορεί να σχετίζονταν με μια κυκλική τελετουργική τελετή. Η ισοτοπική ανάλυση έδειξε ότι τα περισσότερα από τα αγόρια είχαν την ίδια διατροφή, γεγονός που υποδηλώνει ότι μεγάλωσαν μαζί και προετοιμάστηκαν σκόπιμα για θυσία.
«Είναι μια συναρπαστική εποχή για να ασχολείται κανείς με την αρχαιολογία», λέει η Nawa Sugiyama, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. «Το επίπεδο λεπτομερούς ανάλυσης με το οποίο είμαστε σε θέση να ανακατασκευάσουμε αυτές τις τελετουργίες έχει πραγματικά απογειώσει την ικανότητά μας να βρισκόμαστε εκεί και να σχετιζόμαστε με αυτές τις οικογένειες και μ’ αυτές τις κοινότητες».
Με στοιχεία από The Wall Street Journal
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου