Το νομικό δίκτυ των Βρυξελλών και το τετελεσμένο του EastMed.

Γιάννος Χαραλαμπίδης.

        Τι σημαίνουν τα συμπεράσματα της ΕΕ για τις γεωτρήσεις της Τουρκίας και την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, η κυπριακή αχίλλειος πτέρνα και οι αποτρεπτικές κινήσεις.

Η Τουρκία εκδηλώνει ρητορική, επί τη βάσει της οποίας αφήνει σαφώς να νοηθεί ότι, εάν χρειαστεί, θα φτάσει στα άκρα είτε στην Κρήτη είτε στο Καστελόριζο και στη Ρόδο είτε σε άλλες περιοχές του Αιγαίου ή στην Κύπρο. Η αχίλλειος πτέρνα είναι η Κύπρος, διότι εδώ δεν διαθέτουμε ούτε ναυτικό ούτε αεροπορία, ενώ σε χερσαίο επίπεδο μειονεκτούμε καθότι οι κατοχικές δυνάμεις είναι πλήρως επανδρωμένες. Και το κρίσιμο σημείο δεν είναι η θάλασσα, εάν η Τουρκία θέλει κρίση, αλλά η γραμμή αντιπαράταξης. Διότι εκεί θα τη δούμε την κρίση, θα την αισθανθούμε, και θα υπάρξουν τρομακτικές οικονομικές και άλλες επιπτώσεις, ικανές να ρίξουν την όποια ελληνική κυβέρνηση, η οποία, όπως οι Τούρκοι εκτιμούν από τώρα, δεν θα υπερασπιστεί το νησί και δεν θα μπει σε πόλεμο μαζί τους. Και θα σύρουν και Κύπρο και Ελλάδα στο τραπέζι των συνομιλιών για να μοιράσουμε - εάν δεχθούν οι Τούρκοι, πλέον, το μοίρασμα - και το Αιγαίο και την Κρήτη. Όσο, δε, για την Κύπρο, η Άγκυρα δεν δέχεται καν τη διχοτόμηση της ΑΟΖ. Μας αφήνει ως Ελληνοκύπριους το 6% και γενικότερα το 31% μιας ομοσπονδίας, όταν και αν εφαρμοστεί. Όταν γράφαμε από αυτές τις στήλες ότι οι Τούρκοι θέλουν να δώσουν τμήμα της ΑΟΖ μας στο Ισραήλ, στην Αίγυπτο και στο Λίβανο, μας έβγαζαν τρελούς. Και όταν εδώ και ένα χρόνο παρουσιάζαμε, όπως και τον περασμένο Οκτώβριο, τις τουρκικές διεκδικήσεις στην Κρήτη και ότι η Άγκυρα ήθελε ακόμη και βάση στη Λιβύη, στην Αθήνα ισχυρίζονταν ότι ήταν περίπου μυθεύματα. Ιδού, λοιπόν, τώρα η σκληρή πραγματικότητα. Όσο, δε, για το κομματικό σύστημα της Κύπρου... Στην κοσμάρα του!

Κινήσεις αποτροπής
Εκεί που πρέπει να σταθούμε σήμερα είναι η αποτροπή. Και να προλάβουμε να μη φτάσουμε στο επεισόδιο της Πράσινης Γραμμής ή σε οποιοδήποτε άλλο επεισόδιο. Αληθές, όμως, είναι ότι η πρωτοβουλία κινήσεων ανήκει στην Τουρκία. Όχι σε μας. Συνεπώς, θα πρέπει να ληφθεί από τώρα μια δέσμη μέτρων σε όλα τα επίπεδα, όπως:

1. Σύγκληση μίνι πανεθνικής ή συντονισμός των δυο Κυβερνήσεων που έχουν την ευθύνη, ώστε να μην παγιδευτούμε σε μια μικροκομματικών σκοπιμοτήτων Βαβυλωνία ως προς τη λήψη μέτρων, που θα ξεκινούν από την υπογραφή αμυντικού συμφώνου Κύπρου - Ελλάδας και το οποίο θα είναι συνέχεια των εγγυητικών δικαιωμάτων της Αθήνας στο νησί και θα καθορίζει ότι η Κύπρος είναι για την Ελλάδα αιτία πολέμου. Ανάλογο σύμφωνο μη επιθέσεως και κοινής άμυνας, ένα Σύμφωνο Ανατολικής Μεσογείου, μπορεί να προωθηθεί μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, μερών, ακόμη και υπό τη υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ. Αυτή η πολιτική αποτρεπτική φιλοσοφία είναι συνδεδεμένη με τη λήψη της στρατηγικής απόφασης για την κατασκευή του EastMed, που σημαίνει ότι, εάν γίνουν επενδύσεις, θα πρέπει να υπάρχει ασφάλεια, την οποία κανείς άλλος δεν μπορεί να προσφέρει, παρά μόνο τα εμπλεκόμενα κράτη. Το θέμα του EastMed δεν πρέπει να το βλέπουμε μόνο οικονομικά, αλλά γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά ως υποσύστημα ασφάλειας της Δύσης στην περιφέρεια της Ευρασίας και άμυνα στο τόξο που δημιουργεί η συμμαχία Ρωσίας, Ιράν Τουρκίας με αιχμή την τελευταία, στην οποία προσφέρει τη δυνατότητα να εκβιάζει το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, όπως είδαμε ότι συνέβη στη σύνοδο της Συμμαχίας στο Λονδίνο πριν από λίγες ημέρες. Το θέμα είναι σημαντικό υπό την έννοια ότι η ανάσχεση περιλαμβάνει τον θαλάσσιο χώρο της διακίνησης του εμπορίου, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Και αυτόν τον θαλάσσιο χώρο καλύπτει ο EastMed στη λογική του αμυντικού τόξου στην περιφέρεια της Ευρασίας.
2. Στο διπλωματικό και νομικό επίπεδο, που έχουν διάφορες διαστάσεις, και στα οποία εμπλέκονται η ΕΕ, οι ΗΠΑ και η ίδια η Λιβύη. Είναι πρόδηλον ότι, από τη στιγμή που πέσει η υφιστάμενη Κυβέρνηση και αναλάβει την εξουσία η αντιπολίτευση, το μνημόνιο και η επικύρωσή του είναι μετέωρα. Δεν θα δεσμεύει πια τη Λιβύη. Επί του παρόντος, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ υποστηρίζει ότι το μνημόνιο είναι προκλητικό, ενώ ο πρέσβης της χώρας στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιτ, υιοθετεί ό,τι το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας καθορίζει. Ότι, δηλαδή, και τα κατοικημένα νησιά έχουν δικαιώματα. Και υφαλοκρηπίδα (ipso facto) και ΑΟΖ. Ανάλογη και σαφής θέση είναι αυτή που περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της ΕΕ, που καθορίζουν ρητώς ότι η συμφωνία Λιβύης – Τουρκίας παραβιάζει δικαιώματα τρίτων χωρών, δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα, καθώς και ότι θα πρέπει να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των παράκτιων κρατών. Η παράγραφος 19 δημιουργεί ένα νομικό δίκτυ σχετικής ασφαλείας και τονίζει τα εξής: "Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει και επιβεβαιώνει τα προηγούμενα συμπεράσματά του της 22ας Μαρτίου, 20ής Ιουνίου και 17/18 Οκτωβρίου σχετικά με την Τουρκία. Το μνημόνιο συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες για τα τρίτα κράτη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει χωρίς αμφιβολία την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο σχετικά με αυτές τις ενέργειες της Τουρκίας". Επί τη βάσει των συμπερασμάτων, γίνεται αντιληπτό ότι:

Πρώτο, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας είναι αναπόσπαστο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου και ως εκ τούτου τα ελληνικά νησιά, Κρήτη, Ρόδος, Καστελόριζο κ.λπ έχουν και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Δεύτερο, με την αναφορά ότι δεν μπορούν να παραχθούν έννομα αποτελέσματα, σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε συναφείς με το θέμα τουρκικές δραστηριότητες που αφορούν την έρευνα και την εκμετάλλευση πηγών φυσικού αερίου. Ακόμη και αν επιχειρηθούν γεωτρήσεις, αναλόγως της περίπτωσης, η Ελλάδα έχει έννομα δικαιώματα με ό,τι αυτό σημαίνει. Ταυτοχρόνως, εφόσον το μνημόνιο δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, δεν στερεί τη δυνατότητα της Ελλάδας να συνομολογήσει ΑΟΖ με την Κύπρο και την Αίγυπτο. Άλλωστε, η τελευταία δεν αναγνωρίζει την υφιστάμενη κυβέρνηση της Λιβύης. Για να προχωρήσουν όμως σε μια τέτοια νομική και διπλωματική κίνηση, θα πρέπει να είναι έτοιμες και οι τρεις χώρες να αντιμετωπίσουν τις τουρκικές αντιδράσεις σε όλα τα επίπεδα και, κυρίως, στο στρατιωτικό. Είναι; Τρίτο, με την απόφαση αυτή υπάρχει νομική βάση για να θεσπιστεί σχετική κοινοτική νομοθεσία επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία εφόσον εφαρμόσει το έκνομο μνημόνιο.

Γιατί η γραμμή αντιπαράταξης είναι ο ευάλωτος χώρος του Ελληνισμού

Γιατί η Κρήτη δεν είναι Κύπρος

Μπορούν ή όχι Ελλάδα, Κύπρος και Αίγυπτος να καθορίσουν τη μεταξύ τους ΑΟΖ

Νησί-αστακός
Βεβαίως, η Τουρκία ουδόλως υποχωρεί. Στηρίζεται στην ισχύ της. Ακόμη και τώρα που ο στρατηγός Χαφτάρ πολιορκεί τη Λιβύη. Έχει καταθέσει τις συντεταγμένες του μνημονίου με τη Λιβύη στον ΟΗΕ και, μη έχοντας τίποτε να χάσει, γιατί να μην προβεί σε γεωτρήσεις και σε νέες προκλήσεις; Στην περιοχή της Κρήτης είναι δύσκολο η Τουρκία να προχωρήσει σε κρίση επειδή το νησί είναι αστακός, λόγω των ναυτικών και αντιαεροπορικών δυνάμεων, όπως οι S-300 και οι TOR M1, των αεροπορικών και χερσαίων δυνάμεων, καθώς και του γεγονότος ότι δεν υπάρχει γεωγραφική εγγύτητα όπως αυτή που υπάρχει για την Τουρκία στην περίπτωση του Καστελορίζου, της Ρόδου και των λοιπών νησιών, καθώς και της Κύπρου. Άλλωστε, η Κρήτη είναι Ελλάδα και ΝΑΤΟ, που σημαίνει αυτομάτως ελληνοτουρκικό πόλεμο, επέμβαση των ΗΠΑ για τερματισμό του, διότι θα κινδυνεύσει η Συμμαχία και δη η συνοχή της. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν ισχύει για την περίπτωση της Κύπρου. Αν δεν ήταν στη μέση το ΝΑΤΟ, η κρίση θα είχε επισυμβεί προ καιρού στο Αιγαίο ή στο Καστελόριζο. Βεβαίως, η κρίση δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Επιβάλλεται η συγκέντρωση και μετακίνηση μονάδων και μέσων επί τη βάσει των οποίων γίνεται αντιληπτό πού μπορούν να οδηγηθούν τα πράγματα. Στον θαλάσσιο χώρο της Κύπρου πώς να γίνει κρίση μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας, όταν εμείς δεν διαθέτουμε ναυτικό; Η Άγκυρα μόνο τετελεσμένα μπορεί να δημιουργεί διά της ισχύος της. Στη γραμμή αντιπαράταξης είναι αλλιώς. Μπορεί να προκαλέσει πανικό και το πιο οδυνηρό επεισόδιο για τον Ελληνισμό, ακόμη και αν είναι περιορισμένης έκτασης. Ακόμη, όμως, και αν η κρίση επισυμβεί σε οποιαδήποτε άλλο τμήμα του Ελληνισμού, είτε στο Καστελόριζο είτε πλησίον της Κρήτης είτε στο Αιγαίο, πόσες πιθανότητες υπάρχουν να μη μεταφερθεί η κρίση και στην Κύπρο; Επειδή η Ελλάδα είναι άλλο κράτος, η Άγκυρα θα διστάσει να μεταφέρει την κρίση στην Κύπρο; Το μέτωπο είναι ενιαίο. Και αν δεν ιδωθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα είναι εκ των πραγμάτων λάθος. Η θέση αυτή δεν είναι αυθαίρετη. Την αποδεικνύει η Τουρκία μέσω της απειλής της και της στρατηγικής της περί της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Η λύσσα του Σουλτάνου
Στην κατάσταση που βρισκόμαστε μάς έχουν ξεπεράσει τα γεγονότα, υπό την έννοια ότι η Κύπρος είναι αθωράκιστη. Και ως εκ τούτου δεν υπάρχει χώρος για παλληκαρισμούς, αλλά για να γίνει το πάθημα, μάθημα. Για να πάμε σε διάλογο θα πρέπει πλέον να αλλάξουν τα ισοζύγια δυνάμεων και οι τουρκικές προθέσεις. Οι ασκήσεις, όπως η Μέδουσα, και η κοινή μεταξύ Ιταλίας, Γαλλίας Κύπρου συνιστούν θετικά βήματα. Το ίδιο και οι ασκήσεις με το Ισραήλ. Κανείς, όμως, δεν θα σπεύσει να μας στηρίξει σε κρίση. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνο εάν διακυβεύονται και τα συμφέροντα του όποιου συμμάχου μας, όπως θα είναι η περίπτωση ενός τερματικού ή του EastMed. Η λυσσαλέα δήλωση του Ερντογάν ότι θα εμποδίσει την κατασκευή του EastMed αποδεικνύει τη σημασία που έχει ως στρατηγική αποτροπής των τουρκικών απειλών και αλλαγής των ισοζυγίων δυνάμεων στην περιοχή. Αυτό και αν θα είναι το τετελεσμένο από δικής μας πλευράς, που θα οδηγεί στην ασφαλή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, την ανάπτυξη και την αναβάθμιση των συμμαχιών μας στην περιοχή, καθώς και στη θωράκιση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Λέτε να έχουμε τέτοια τύχη;

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων.

simerini.sigmalive.com