Είμαστε έτοιμοι για τη συμφιλίωση και την επούλωση πληγών;

Είμαστε έτοιμοι για τη συμφιλίωση και την επούλωση πληγών; Μια συζήτηση που όσο κι αν πονά, απασχολεί και προβληματίζει

Του Κώστα Α. Κωνσταντίνου.
Θα μπορέσουμε οι Κύπριοι να κάνουμε μια σωστή ενδοσκόπηση για να διακριβώσουμε πως στο βάθος της καρδιάς μας είναι η Κύπρος; Αφήνοντας κατά μέρος τον συναισθηματισμό, μπορούμε να προβληματιστούμε αν είναι δυνατόν να επιβιώσει η Κύπρος με το διακοινοτικό ανταγωνισμό , την
απουσία αφοσίωσης και νομιμοφροσύνης προς το κράτος και τη χώρα μας, την εσωστρέφεια, και δύο κοινότητες που θα συνεχίσουν να αλληλοϋποβλέπονται και να κοιτάζουν με περιφρόνηση τη κουλτούρα και την ύπαρξη η μια της άλλης; Τα καίρια ερωτήματα “παρακαταθήκη” του μακαριστού Ιωσήφ Παγιάτα, αποτελούν ακόμη τροφή για σκέψη σε δεκάδες φοιτητές και ερευνητές. Νίκος Τριμικλινιώτης και Χάρης Ψάλτης επεχείρησαν να αγγίξουν το ζήτημα της συμφιλίωσης και της επούλωσης των πληγών του παρελθόντος, ο καθένας από την δική του οπτική γωνία.
Κοινωνιο- ψυχολογική ανάλυση
Ο δρ Κοινωνικής Ψυχολογίας Χάρης Ψάλτης αναδεικνύει τις απόψεις των Ελληνοκυπρίων ως προς το φλέγον ζήτημα της συμφιλίωσης. Συγκεκριμένα, θέτει προς τους ερωτηθέντες, το ερώτημα, αν μια μορφή αμνηστίας θα φέρει την ειρήνη στην Κύπρο. Το 31,9% διαφώνησε απόλυτα, το 13,7% διαφώνησε, ενώ με το ερευνητικό ερώτημα συμφώνησε το 14,6%. Ενδιαφέρουσες είναι και οι απαντήσεις στο ερώτημα αν θα πρέπει οι ένοχοι εγκλημάτων να δικαστούν με δίκαιο τρόπο και αν θα πρέπει να τιμωρηθούν σκληρά. 49,5% τωνερωτηθέντων συμφώνησε απόλυτα με το ερευνητικό ερώτημα, 18,4% απάντησε “συμφωνώ”, ενώ τη διαφωνία του εξέφρασε ένα ποσοστό 18%.
Οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να δώσουν απαντήσεις ως προς το κατά πόσον οι εγκληματίες πολέμου θα πρέπει να καταβάλουν αποζημιώσεις στα θύματα. 56,3% απάντησε “συμφωνώ απόλυτα” ενώ με το ερώτημα διαφώνησε ένα ποσοστό 11%. Σχεδόν εννέα στους δέκα ερωτηθέντες υποστηρίζουν ότι το τουρκικό κράτος οφείλει να δώσει αποζημιώσεις στα θύματα του πολέμου.
Ενδιαφέρουσα είναι η ανάλυση του προφίλ των όσων έδωσαν απαντήσεις στην έρευνα. Οι εισηγούντες αμνηστία και συγχώρεση, είναι, σύμφωνα με την έρευνα, άτοµα µεγαλύτερα σε ηλικία, που επιθυµούν επιστροφή, αν είναι εκτοπισμένοι, άτομα που τοποθετούνται με “ναι” σε ενδεχόμενο δημοψηφίσματος, άντρες παρά γυναίκες, και άτομα που θα ήθελαν να είχαν γείτονες Τ/Κ. Είναι άτομα που έχουν σήμερα επαφή με το σύνοικο στοιχείο, και που έχουν χαμηλότερα επίπεδα ξενοφοβίας.
Απεναντίας τα άτομα που ζητούν καταβολή αποζημιώσεων και τιμωρία των ενόχων, τοποθετούνται με “όχι” σε ενδεχόμενο δημοψηφίσματος, διαμένουν σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση προσφύγων, και άτομα που αποφεύγουν επαφή με Τ/κ, και ιδιαίτερα δεν θέλουν να έχουν Τούρκους γείτονες.
Τα βιβλία και η ιστορία
Στην έρευνα του δρος Ψάλτη εντάσσεται και το ζήτημα της προσφοράς της Παιδείας ως εργαλείο για τη συμφιλίωση. Στην ερώτηση αν η δικοινοτική επιτροπή για την Παιδεία θα πρέπει να μεριμνήσει για την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων ώστε να μην περιλαμβάνονται
μονόπλευρες αφηγήσεις θυματοποίησης, το 39% απάντησε “συμφωνώ απόλυτα”, το 20,3% “συμφωνώ” ενώ τη διαφωνία του εξέφρασε ένα ποσοστό 24%. Εντύπωση προκαλεί το ότι ποσοστό πέραν του 60% συμφωνεί με τη θέση του ερευνητή, ότι η Ιστορία της Κύπρου θα πρέπει να γραφτεί από ειδικούς και από τις δύο κοινότητες.
Οι “Επιτροπές Αλήθειας”
Η αναγκαιότητα σύστασης ενός θεσμού τύπου “Επιτροπής Αλήθειας” τονίζεται από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Νίκο Τριμικλινιώτη. Σύμφωνα με την εισήγηση του κ. Τριμικλινιώτη η Επιτροπή θα μπορούσε να λειτουργήσει με δύο βασικούς όρους εντολής. Ο πρώτος, να προτείνει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στο τομέα αυτό, τόσο σε εκπαιδευτικό, όσο σε πολιτικό, νομικό, δημοσιογραφικό και κοινωνικό επίπεδο. Ο δεύτερος, να προτείνει το πλαίσιο λειτουργίας μιας διαδικασίας και δομής που θα είχε την ευθύνη για την αλήθεια και τη συμφιλίωση στη Κύπρο και το θέσει για δημόσια διαβούλευση.
Ενας ουσιαστικός διάλογος γύρω από την αλήθεια και τη συμφιλίωση στη Κύπρο θα αποτελούσε, σύμφωνα με τον κ. Τριμικλινιώτη ένα αποφασιστικό βήμα προς τα μπρος. Θα λειτουργούσε, όπως υποστήριξε, σαν μια “ρηξικέλευθη μεταβολή ρητορικής”, αν οι πολιτικές ηγεσίες και μεσολαβητές που διαχειρίζονται τις διαπραγματεύσεις μπορούσαν να προωθήσουν ως άμεσο μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης τη σύσταση της ειδικής τεχνικής επιτροπής για να μελετήσει το ζήτημα της αλήθειας και της συμφιλίωσης στη Κύπρο.

Κινήσεις από τώρα
Σύμφωνα με την εισήγηση του δρος Τριμικλινιώτη, οφείλουμε από τώρα να συστήσουμε μια πρώτη Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης για να μελετήσει τις ατομικές και συλλογικές ευθύνες για το πως φτάσαμε σήμερα στο δια ταύτα, ανεξαρτήτως του τι θα πράξει η ηγεσία των δύο κοινοτήτων, πριν, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών ή μετά τη λύση.
Θέση του, ότι η πρωτοβουλία αυτή, θα μπορούσε να αναληφθεί από την ακαδημαϊκή κοινότητα μαζί με ΜΚΟ σε συνεργασία με τους συγγενείς των αγνοούμενων και από τις δύο κοινότητες.
Η διαδικασία αυτή σύμφωνα με τον κ. Τριμικλινιώτη πρέπει να έρθει από μια διεργασία κοινωνικής ενδοσκόπησης και αναστοχασμού, της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι η κοινωνική και ηθική νομιμοποίηση που αναδύεται από τα δεδομένα της Κυπριακής κοινωνίας. Για να υπάρξει, τόνισε προοπτική επιτυχίας στους βασικούς της στόχους της δημιουγίας μιας τέτοιας δομής, απαιτείται μια διαδικασία που έχει την κοινωνική και ηθική νομιμοποίηση που θα προκύψει μέσα από τις ίδιες τις διεργασίες δημιουργίας και εγκαθίδρυσης της και της συμμετοχής των ιδίων των επιζώντων και των συγγενών των θυμάτων.
Η πρόταση που κατετέθη στη διάρκεια συζήτησης την περασμένη Δευτέρα, 20 Φεβρουαρίου, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, προτείνει όπως η Επιτροπή Αλήθειας, καλύψει μια σχετικά μεγάλη ιστορική περίοδο περίπου 50 ετών. Η εισήγηση αφορά στη διερεύνηση γεγονότων πέραν από τα τα οσα συνδέονται με τη βία που άσκησε ο τούρκικος στρατός εισβολής και κατοχής. Οι διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963 και η περίοδος 1967-1974. Σημείο εκκίνησης ορίστηκε το 1931. Κατά το δρα Τριμικλνιώτη, ο πόλεμος, λόγω του πραξικοπήματος και της εισβολής αριθμητικά εξηγεί περίπου το 2/3 των θυμάτων, ενώ οι διακοινοτικές
συγκρούσεις για περίπου το 1/6. Το υπόλοιπο, αναφέρει, αφορά καθεστωτική, παραστρατιωτική ενδοκοινοτική βία. Αυτό, λέει, περιλαμβάνει μόνο τους γνωστούς θανάτους κι όχι την βία σε όλο της φάσμα και μορφές που αρχίζει από κάθε στέρηση ελευθερίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι άλλη μορφής φυσική ή ψυχολογική βία.


Το προφίλ της έρευνας
Η έρευνα του δρος Ψάλτη για λογαριασμό του Κέντρου Ερευνών Πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου πραγματοποιήθηκε με δείγμα 501 Ελληνοκύπριους, εκ των οποίων, 49.7% άνδρες, και 50.3% γυναίκες, από τις 18 ως τις 29 Ιανουαρίου του 2016. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη βάση τηλεφωνικών συνομιλιών με δομημένο ερωτηματολόγιο, στη βάση τυχαίας αναλογικής στρωματοποιημένη ς δειγματοληψίας.
dialogos.com.cy