Εάν η Άγκυρα ανοίξει τα σύνορά της με την Αρμενία χωρίς προϋποθέσεις —κάτι που υπαινίσσεται η σημερινή δήλωση— τότε θα υπάρχει πραγματική πιθανότητα ομαλοποίησης.
Σπάνια υπάρχει μια βαρετή στιγμή στον Καύκασο, και η σημερινή δεν αποτελεί εξαίρεση.
Η συνεχιζόμενη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας είναι το τελευταίο δράμα της περιοχής. Μετά την ήττα της Αρμενίας από το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Καραμπάχ το 2020, η διαδικασία ξεκίνησε και πάλι, με τις δύο πλευρές να πραγματοποιούν την Παρασκευή την πρώτη διμερή συνάντηση για το θέμα.
Οι αποσκευές της αρμενικής πλευράς ειδικότερα δεν χρειάζονται πολλές συστάσεις - η Τουρκία είναι η διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία διέπραξε τη γενοκτονία των Αρμενίων, την οποία η Άγκυρα εξακολουθεί να αρνείται σθεναρά, για να μην αναφερθούμε στην υποστήριξη της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν στον πρόσφατο πόλεμο. Παρ' όλα αυτά, η διαδικασία εξομάλυνσης προχωράει με γοργούς ρυθμούς, με την ελπίδα για μεγαλύτερη πρόοδο από την αποτυχημένη προσπάθεια του 2008.
Για τους παρατηρητές, η διαδικασία είναι εξοργιστικά αδιαφανής. Η αδυναμία διάκρισης των πραγματικών προθέσεων και της γνήσιας προθυμίας για συμβιβασμό, τόσο των συμμετεχόντων όσο και των ενδιαφερόμενων μερών, αφήνει τους ξένους να μαντεύουν.
Η Αρμενία, από την πλευρά της, φαίνεται να είναι ο πιο ευθύς συμμετέχων τόσο ως προς τις προοπτικές όσο και ως προς τους στόχους της. Η γραμμή του Ερεβάν έχει αλλάξει ελάχιστα μέσα σε τρεις δεκαετίες - εξομάλυνση χωρίς προϋποθέσεις. Αυτή η προσέγγιση, που επαναλήφθηκε επανειλημμένα από τον Pashinyan τους τελευταίους μήνες, συνεπάγεται απλώς το άνοιγμα των επί μακρόν κλειστών συνόρων μεταξύ των δύο χωρών ως βάση για πιθανές μελλοντικές βελτιώσεις.
Κανένα θέμα όπως η αναγνώριση ή οι αποζημιώσεις για τη γενοκτονία - ένα συχνό αίτημα της διασποράς της Αρμενίας - ή η καθιέρωση πλήρων διπλωματικών σχέσεων δεν συνδέεται με αυτό το πρώτο βήμα. Για το Ερεβάν, το άνοιγμα ενός από τα επί μακρόν σφραγισμένα σύνορά του, θα ήταν αρκετό επίτευγμα.
Δύο άλλοι σημαντικοί παίκτες έχουν τα δικά τους συμφέροντα στη διαδικασία, τα οποία θα μπορούσαν να τους δουν είτε να υποστηρίζουν μια συμφωνία είτε να προσπαθούν να τη σαμποτάρουν.
Ο πρώτος είναι η Ρωσία, ο παλαιός, αν και όχι ιδιαίτερα αξιόπιστος, υποστηρικτής και σύμμαχος της Αρμενίας. Η Μόσχα έχει υποστηρίξει ανοιχτά τη συμφιλίωση των Τούρκων Αρμενίων και έχει επίσης να κερδίσει από αυτήν.
Η Ρωσία έχει επανειλημμένα πιέσει για την επαναλειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής της σοβιετικής εποχής από τη Ρωσία μέσω του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας προς την Τουρκία. Η αποκατάσταση αυτής της διαδρομής, για την οποία ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απέκτησε πρόσθετη υποστήριξη τόσο από τον Αλίγιεφ όσο και από τον Πασινιάν στο Σότσι τον περασμένο μήνα, θα έδινε στη Ρωσία την πρώτη λειτουργική σιδηροδρομική σύνδεση με την Τουρκία μετά τη σοβιετική κατάρρευση.
Αντίθετα, ωστόσο, το Κρεμλίνο έχει επωφεληθεί εδώ και καιρό και είναι ικανοποιημένο με το παγωμένο καθεστώς της σύγκρουσης στο Καραμπάχ, το οποίο έχει διατηρήσει τον ρόλο της Ρωσίας ως μεσολαβητή στο επίκεντρο, για να μην αναφέρουμε τη σταθερή ροή πωλήσεων όπλων. Αυτή η επιρροή, η οποία αυξήθηκε μόνο μετά την εισαγωγή Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων στο Καραμπάχ τον Νοέμβριο του 2020, δίνει στο Κρεμλίνο ένα ισχυρό κίνητρο για να κρατήσει την περιοχή διαιρεμένη και τους κατοίκους της ο ένας στο λαιμό του άλλου.
Ο άλλος σημαντικός ενδιαφερόμενος στη διαδικασία έχει ακόμη μεγαλύτερη ώθηση για να αποτρέψει την επιτυχία της. Το Αζερμπαϊτζάν, και ο πρόεδρός του Ιλχάμ Αλίεφ, βρίσκονται στα ύψη μετά την ανακατάληψη των τριών τετάρτων των εδαφών που κατέχουν οι Αρμένιοι στο Καραμπάχ και γύρω από αυτό το φθινόπωρο του 2020.
Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν έχει κατευθύνει έκτοτε τις προσπάθειές του στην προσπάθεια να εξαναγκάσει το Ερεβάν, μέσω στρατιωτικής και οικονομικής πίεσης, σε μια συνθηκολόγηση που θα αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και θα παραδέχεται την ενδεχόμενη παραχώρηση του υπόλοιπου αρμενικού Καραμπάχ.
Για τον Αλίγιεφ προσωπικά, ο τρόπος λειτουργίας της σχεδόν 20ετούς δικτατορικής διακυβέρνησής του ήταν η δαιμονοποίηση των Αρμενίων ως υπανθρώπινων πλασμάτων του κακού που αξίζουν ελάχιστα περισσότερα από την εξόντωση, ενώ παράλληλα παρουσίαζε την κυβέρνησή του ως τη μόνη δύναμη που είναι σε θέση να υπερασπιστεί το Αζερμπαϊτζάν από αυτή την τρομοκρατία.
Το Μπακού έχει πιέσει την Άγκυρα να διεξάγει τη δική της διαδικασία εξομάλυνσης σε συμφωνία με τους μαξιμαλιστικούς στόχους του Αζερμπαϊτζάν για την Αρμενία. Ορισμένοι έχουν προτείνει ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει τώρα λιγότερους λόγους να σταθεί εμπόδιο στην αρμενοτουρκική εξομάλυνση από ό,τι το 2008, δεδομένης της νίκης του στον πόλεμο του 2020. Ενώ αυτό μπορεί να ισχύει για το ίδιο το κράτος, το καθεστώς Αλίεφ έχει άφθονο συμφέρον να διατηρήσει μια τεταμένη αντιπαράθεση και τη μέγιστη δυνατή πίεση στον αιώνιο εχθρό του.
Η Τουρκία ως μπαλαντέρ
Ο πραγματικός μπαλαντέρ είναι η Τουρκία. Οι διπλωμάτες της Άγκυρας έχουν επανειλημμένα αλλάξει ρότα σε δημόσιες δηλώσεις σχετικά με την εξομάλυνση των σχέσεων με την Αρμενία.
Στις αρχές του περασμένου έτους, ορισμένοι σύμβουλοι του Ερντογάν δήλωσαν στα μέσα ενημέρωσης ότι η Άγκυρα ήταν έτοιμη και πρόθυμη να προχωρήσει με το Ερεβάν και ότι είχαν δει "θετικά μηνύματα" από την Αρμενία μετά τον πόλεμο.
Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, η γραμμή αυτή έχει μετατοπιστεί. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας και άλλοι διπλωμάτες έχουν αρχίσει να δηλώνουν ότι η Άγκυρα θα συντονιστεί στενά με το Μπακού για τη διαδικασία και θα κρατήσει τους συμμάχους τους σε συνεννόηση κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Αυτή η αλλαγή στη ρητορική ακολούθησε μια απότομη αύξηση των στρατιωτικών προκλήσεων από το Αζερμπαϊτζάν τόσο κατά της Αρμενίας όσο και κατά του Καραμπάχ, κάτι που μπορεί να σχετίζεται ή να μην σχετίζεται με τη διαδικασία.
Μετά από αυτό, η πρόσφατη αναζωπύρωση των συνομιλιών Αρμενίας-Τουρκίας αποτέλεσε έκπληξη, πυροδοτώντας εικασίες ότι η Άγκυρα ήθελε μια κάποιου είδους διπλωματική νίκη υπό το πρίσμα των ατελείωτων κρίσεων με τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς συμμάχους της. Σε ένα άρθρο, ανώνυμες τουρκικές πηγές ανέφεραν μάλιστα ότι η ώθηση προήλθε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
Με την τουρκική λίρα και την οικονομία σε ελεύθερη πτώση τους τελευταίους μήνες, η δημιουργία καλύτερων σχέσεων με τους δυτικούς εταίρους της Τουρκίας καθώς και οι οικονομικές ευκαιρίες (αν και περιορισμένες) από το άνοιγμα των αρμενικών συνόρων θα μπορούσαν επίσης να βαρύνουν τους υπολογισμούς της Άγκυρας. Αλλά μόνο ο Ερντογάν και ο στενός του κύκλος γνωρίζουν αν αυτό θα είναι αρκετό για να ξεπεράσουν τη δηλωμένη επιθυμία τους να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τους συμμάχους της Άγκυρας στο Μπακού.
Το βάρος, λοιπόν, πέφτει εξ ολοκλήρου στην Τουρκία σε αυτόν τον γύρο της μελλοντικής εξομάλυνσης. Εάν η Άγκυρα ανοίξει τα σύνορά της με την Αρμενία χωρίς προϋποθέσεις -κάτι που υπαινίχθηκε η σημερινή δήλωση- τότε θα υπάρχει πραγματική πιθανότητα να το πράξει. Αν όμως κερδίσει ο δυνητικός ρόλος του χαφιέ της Ρωσίας, και ιδιαίτερα του Αζερμπαϊτζάν, θα γίνει απλώς η τελευταία αποτυχημένη προσπάθεια οικοδόμησης προς την ειρήνη στον Καύκασο.
ΑΠΟΔΟΣΗ : Corfiatiko.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου