Ο ορίζοντας της Μόσχας εξακολουθεί να κυριαρχείται από τους επτά ουρανοξύστες, τα διάσημα σύμβολα της εξουσίας των Σοβιέτ, που χτίστηκαν μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, αυτά αποτελούν μόνον την κορυφή του παγόβουνου, αφού από κάτω τους, αλλά και κάτω από πολλά άλλα κτίρια της Μόσχας, υπάρχει μια ολόκληρη υπόγεια πόλη, με τις δικές της διαδρομές, καταφύγια, συστήματα διατήρησης της ζωής, ιστορίες και μυστήρια. 
Καταφύγια: Απόηχοι του Ψυχρού Πολέμου 
Όταν, μετά τον πόλεμο ξεκίνησε η κούρσα των εξοπλισμών μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, σοβιετικοί μηχανικοί και επιστήμονες ανέλαβαν το καθήκον να κατασκευάσουν και να εξοπλίσουν καταφύγια στις μεγάλες πόλεις. Υπάρχουν δύο τύποι καταφυγίων. Τα ανεξάρτητα που προορίζονται για προσωρινό καταφύγιο και βρίσκονταν μόλις 5-6 μέτρα κάτω από το έδαφος και τα ενσωματωμένα καταφύγια, που βρίσκονται κάτω από πολυκατοικίες (ορισμένοι ουρανοξύστες της σταλινικής περιόδου, διαθέτουν πολύ ευρύχωρα καταφύγια), σχολεία, νοσοκομεία, εργοστάσια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και ούτω καθεξής, και τα οποία θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν εκατοντάδες ανθρώπους για δύο ή τρεις ημέρες. Τα ενσωματωμένα καταφύγια βρίσκονται σε περίπου 20 μέτρα βάθος και διαθέτουν διπλές προστατευτικές πόρτες που σφραγίζουν ερμητικά. Τα ανεξάρτητα καταφύγια μπορούν να εντοπιστούν από τα φρεάτια εξαερισμού και οι είσοδοι κι οι έξοδοί τους βρίσκονται πάνω από το έδαφος! Από την άλλη, τα ενσωματωμένα καταφύγια που βρίσκονται στα υπόγεια των κτιρίων δεν μπορούν να ανιχνευτούν τόσο εύκολα.
Iran
Διαβάστε επίσης: Μετρό της Μόσχας
Τα ενσωματωμένα καταφύγια ήταν ουσιαστικά αυτόνομες εξοπλισμένες μονάδες, με σταθμούς παραγωγής ενέργειας με ντίζελ, με σύστημα για το φιλτράρισμα και τον εμπλουτισμό του αέρα, και προμήθειες γλυκού νερού και φαρμάκων (αλλά όχι τρόφιμα, εκτός κι αν το καταφύγιο βρισκόταν σε χρήση). Επίσης εκεί αποθηκεύονταν μάσκες για τα αέρια, στολές χημικής προστασίας, τσεκούρια και φτυάρια σε περίπτωση που όσοι βρίσκονταν μέσα θα έπρεπε να βγουν μέσα από τα συντρίμμια μετά την έκρηξη. Στις τακτικές διαλέξεις πολιτικής άμυνας ενήλικες και μαθητές διδάσκονταν πώς λειτουργούν οι εγκαταστάσεις των καταφυγίων.
Οι διαλέξεις αυτές αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες για τους μαθητές των σχολείων, οι οποίοι έμαθαν πώς να διεισδύσουν πολύ γρήγορα και να λεηλατούν τα καταφύγια. Ευτυχώς, δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στην πράξη για τον σκοπό που κτίστηκαν και έτσι τώρα τα περισσότερα από αυτά έχουν μετατραπεί σε αποθηκευτικούς χώρους, γυμναστήρια, στούντιο μουσικής και ούτω καθεξής. Ωστόσο, ορισμένα καταφύγια είναι ακόμα σε κατάσταση λειτουργίας και έτοιμα να εκπληρώσουν το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν ενώ υπάρχει και ανταγωνισμός για το ποιο από αυτά θα φέρει το όνομα του «καλύτερα εξοπλισμένου πολεμικού καταφυγίου της περιφέρειας», αν και αυτή η συζήτηση δεν γίνεται δημόσια. Πάντως τα καταφύγια, είναι σχετικά νέα ενώ η ιστορία των υπόγειων κτιρίων στη Μόσχα φθάνει μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους.
Τα μπουντρούμια του Κρεμλίνου
Στα τέλη του 15ου αιώνα δημιουργήθηκαν οι πρώτες υπόγειες εγκαταστάσεις για την υπεράσπιση του Κρεμλίνου της Μόσχας. Σε καιρούς μόνιμων στρατιωτικών συγκρούσεων το κύριο φρούριο της πόλης έπρεπε να είναι καλά οχυρωμένο και να μπορεί να αντέξει σε μια μακρά πολιορκία. Αυτό έγινε με τη βοήθεια του Αριστοτέλη Φιοραβάντι, ιταλού αρχιτέκτονα και μηχανικού, ο οποίος προσκλήθηκε στη Ρωσία, μετά την κατηγορία που του είχε απαγγελθεί στην Ευρώπη για πλαστογραφία. Ο Φιοραβάντι, γνωστός στη Ρωσία για την ανέγερση του καθεδρικού ναού της Κοιμήσεως, πιστεύεται ότι ήταν αυτός που επινόησε και το σχέδιο για τη δημιουργία των υπογείων του Κρεμλίνου.
Οι περισσότεροι από τους πύργους του Κρεμλίνου έχουν τεράστια υπόγεια. Κατά τη διάρκεια πολιορκίας μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αποθηκευτικοί χώροι για προμήθειες και εφόδια. Επίσης, μερικοί πύργοι είχαν σήραγγες που οδηγούν έξω από τα τείχη, ώστε να μπορεί η φρουρά να λαμβάνει μηνύματα και πυρομαχικά, ενώ είχαν και κρυφά πηγάδια για να τροφοδοτούνται οι πολιορκημένοι με φρέσκο νερό. Σημαντικότερα ήταν τα περάσματα κάτω από τα τείχη. Ένα απόρθητο φρούριο, όπως το Κρεμλίνο θα μπορούσε ενδεχομένως να καταληφθεί με υπονόμευση και ανατίναξη ενός εκ των τειχών, για αυτό το λόγο οι υπερασπιστές του φρουρίου χρησιμοποιούσαν τα αποσπάσματα που ονομάζονταν "αυτιά" για να ανιχνεύσουν και να εντοπίσουν τυχόν δολιοφθορά του εχθρού από μέσα. Κατά τον 20ο αιώνα, στο υπόγειο Κρεμλίνο έγιναν έρευνες προς αναζήτηση της Βιβλιοθήκης του Ιβάν του Τρομερού, αλλά εις μάτην, αφού οι περισσότερες σήραγγες είχαν αποκλειστεί και καταστραφεί από καθίζηση και διάβρωση, έτσι οι πιο πολλοί θησαυροί του Κρεμλίνου εξακολουθούν να παραμένουν σε ανεξερεύνητο έδαφος.
Υπόγεια ποτάμια 
Οι περισσότερες υπόγειες εγκαταστάσεις στη Μόσχα εμφανίζονται στις αρχές του 19ου αιώνα Ο ποταμός Νεγκλίνκα που κυλούσε στην επιφάνεια από την περιοχή Μαρίνια Ρόσχα περνώντας από το κέντρο της πόλης, προς τον ποταμό Μοσκβά, τοποθετήθηκε σε δεξαμενή, η οποία έγινε η πιο περίφημο υπόγεια σήραγγα της Μόσχας. 
Στη δεκαετία του 1870, η δεξαμενή του Νεγκλίνκα εξερευνήθηκε από τον διάσημο ρώσο δημοσιογράφο Βλαντίμιρ Γκιλιαρόβσκι, ο οποίος ήταν ο πρώτος που δημοσιοποίησε τα όσα είδε: Υγρασία στους τοίχους από τούβλα που καλύπτονταν από πυκνή λάσπη, και σωρούς απορριμμάτων, τόσο κολλώδεις και σε τέτοιο βάθος που θα μπορούσαν να παγιδεύσουν έναν άνθρωπο. Εκείνη την εποχή, ο Νεγκλίνκα είχε πλημμυρίσει από τα απόβλητα της πόλης ενώ συχνά ξεχείλιζε, ένα πρόβλημα που λύθηκε οριστικά μόνο στη δεκαετία του 1970.
Όταν ο Νεγκλίνκα καθαρίστηκε από τα απόβλητα, άρχισε να προσελκύσει επισκέπτες, νέους και μεσήλικες εξερευνητές, που εισέβαλαν παράνομα στο υπόγειο κανάλι αναζητώντας νέες εμπειρίες και συγκινήσεις.

Δείτε το βίντεο:

Η RBTH μίλησε με μια νεαρή κοπέλα με το παρατσούκλι «Πιλά» η οποία επιδίδεται σε εξερευνήσεις από αισθητικό ενδιαφέρον και αγάπη για την παλιά αρχιτεκτονική. Όπως μας λέει, τόσο ο Νεγκλίνκα όσο και τα περισσότερα κανάλια στο κέντρο έχουν μελετηθεί καλά και είναι σχετικά ασφαλή. Εδώ, είναι πιο πιθανό να συναντήσεις μια αστεία ιστορία ή κάποιους μεθυσμένους παρά ένα υπόγειο τέρας. «Κάποτε περπατούσαμε μέσα από ένα στενό διάδρομο από τούβλα κάτω από το κέντρο της πόλης και παρατήρησα ένα ξύλινο παράθυρο στον τοίχο. Πίσω από το παράθυρο, είδαμε μια κοπέλα στο κάθισμα της τουαλέτας της, το παράθυρο ήταν από την τουαλέτα του διαμερίσματός της! Ευτυχώς, η κοπέλα δεν φοβήθηκε, ούτε κι εμείς το σκάσαμε τρέχοντας, και μας έδωσε ένα μπουκάλι φρέσκο ​​νερό».
Εκτός από τον ποταμό Νεγκλίνκα η Μόσχα έχει πολλά πιο σκοτεινά και στενά υπόγεια ποτάμια και οι σύγχρονοι "εκσκαφείς" όπως η Πίλα αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, που κατέγραψε κάποτε ο Γκιλιαρόβσκι. «Απόβλητα εξακολουθούν να συσσωρεύονται στα ποτάμια, και μερικές φορές η ομίχλη εκεί μέσα είναι τόσο πυκνή που δεν βλέπεις ούτε τη μύτη σου. Θα πρέπει να έχετε φακό, να φοράτε στολή χημικής προστασίας και ένα σχοινί, και να πηγαίνετε πάντα με μια ομάδα φίλων. Κατά τη διάρκεια των βροχών ή όταν ξεχειλίζουν τα ποτάμια η εξερεύνηση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Μπορεί να παρασυρθείτε από ισχυρά ρεύματα», μας προειδοποιεί η μικρή εξερευνήτρια!             http://rbth.gr/arts/travel/2013/12/28/kathodo_ston_ypogeio_kosmo_ti_mosxa_27489.html