Τι φοβάται το Ισραήλ;

Γιώργος Σεφερτζής.

Πριν από δέκα χρόνια, στις 31 Μαΐου του 2010, Ισραηλινοί κομάντο επενέβαιναν επί του Μαβί Μαρμαρά, του μεγαλύτερου από τα πλοία της νηοπομπής που κατευθυνόταν στον υπό τον έλεγχο της Χαμάς  παλαιστινιακό θύλακα της λωρίδας της Γάζας μεταφέροντας φιλοπαλαιστίνιους ακτιβιστές και «ανθρωπιστική» βοήθεια στους ναυτικά αποκλεισμένους από το Ισραήλ κατοίκους. Η επέμβαση υπήρξε αιματηρή. Εννέα τούρκοι ακτιβιστές σκοτώθηκαν επί τόπου και άλλοι εξήντα τραυματίστηκαν. Η κυβέρνηση Ερντογάν ανακάλεσε τον τούρκο πρεσβευτή στο Τελ Αβίβ και οι μέχρι τότε στενές εταιρικές τουρκοϊσραηλινές σχέσεις διακόπηκαν.

Εννέα μήνες αργότερα το Ισραήλ ζήτησε συγνώμη από την Τουρκία και κατέβαλε αποζημίωση είκοσι εκατομμυρίων δολαρίων στις οικογένειες των θυμάτων.

Μετά το 2016 οι σχέσεις μεταξύ των δύο Κρατών άρχισαν να εξομαλύνονται και πολλοί ήταν αυτοί που προέβλεπαν ότι θα οδηγούνταν σε πλήρη αποκατάσταση δεδομένου ότι αφενός διαγράφονταν προοπτικές σύναψης αμοιβαία κερδοφόρων συμφωνιών για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και αφετέρου μεταξύ των δύο χωρών εξακολουθούσε να υφίσταται στρατηγική συναντίληψη των προβλημάτων ασφαλείας της περιοχής.

Πράγματι τον περασμένο Νοέμβριο ο Πρόεδρος Ερντογάν, ανταποδίδοντας αντίστοιχες κινήσεις της ισραηλινής κυβέρνησης, προχώρησε στο διορισμό νέου πρεσβευτή της χώρας του στο Ισραήλ ενώ οι διαδόσεις περί πλήρους επαναπροσέγγισης των δυο πλευρών πύκνωναν προϊόντος του χρόνου σε σημείο που πολλοί τον τελευταίο καιρό  εκτιμούσαν ότι το στρατηγικό βάθος των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων θα αποδεικνυόταν στην πραγματικότητα κατά πολύ μεγαλύτερο του αντίστοιχου που είχαν αποκτήσει από το επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά και εντεύθεν οι τριγωνικές σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των παραδοσιακά φιλοαραβικών νεόκοπων εταίρων του εξ  Ελλάδος και Κύπρου.

Η αλήθεια είναι ότι ναι μεν οι πιέσεις που ασκήθηκαν από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών είχαν ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αλλά μετά την απόφαση του Τραμπ να μεταφέρει την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ οι σχέσεις αυτές ξαναϋποβαθμίστηκαν σε επίπεδο επιτετραμμένων με το κλίμα να επανέρχεται στις θερμοκρασίες που επικρατούσαν την επομένη της καταδρομικής επιχείρησης στο Μαβί Μαρμαρά.

Παραταύτα, οι μεν διμερείς εμπορικές συναλλαγές αναπτύσσονταν τα τελευταία χρόνια με αλματώδεις ρυθμούς,  οι δε παρασκηνιακές διαβουλεύσεις μεταξύ των δυο Κρατών εντείνονταν τόσο σε σχέση με την κατασκευή αγωγού που θα μετέφερε το ισραηλινό φυσικό αέριο από τα τουρκικά παράλια στην Ευρώπη όσο και σε σχέση με την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ κατά το πρότυπο του τουρκολυβικού μνημονίου.

Το τι ακριβώς συνέβαινε στην πραγματικότητα τον τελευταίο χρόνο παραμένει άγνωστο. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η κυβέρνηση Ερντογάν αφενός αξιοποίησε τις αμερικανικές πιέσεις για να μειώσει το Ισραήλ τις εμπορικές του συναλλαγές με την Κίνα αυξάνοντας τις εισαγωγές του από την Τουρκία και αφετέρου κλιμάκωνε τις επιθέσεις φιλίας προς το Ισραήλ προκειμένου να πετύχει με έναν σμπάρο δυο τριγώνια: και να αφήσει εκτός της ελληνικής ΑΟΖ τις υφαλοκρηπίδες των νησιωτικών συμπλεγμάτων της περιοχής και να καταστήσει ελκυστικότερη τη διευθέτηση της ΑΟΖ  που προτείνει στην Αίγυπτο ώστε να τορπιλίσει την επίτευξη της αντίστοιχης συμφωνίας για την οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου.

Μέχρι το τέλος της προηγούμενης εβδομάδας πολλοί είχαν θεωρήσει ότι η απουσία του Ισραήλ από την πενταμερή συνάντηση Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Γαλλίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων αποτελούσε ένδειξη ότι η Τουρκοϊσραηλινή επαναπροσέγγιση αποτελούσε το νέο γαιοπολιτικό δεδομένο της περιοχής και ότι η απουσία της Κρήτης από τον χάρτη της τουρκικής εμπνεύσεως οριοθέτησης της ΑΟΖ Τουρκίας - Ισραήλ δεν ήταν τυχαία.

Με την ίδια λογική θεωρήθηκε «ένοχη» η σιωπή του επίσημου κράτους του Ισραήλ για τα τεκταινόμενα των ημερών που ακολούθησαν την απόφαση Ερντογάν να μετατρέψει σε τέμενος την Αγιά Σοφιά.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν λείπουν από την πολιτική σκηνή του Ισραήλ οι υποστηριχτές της στρατηγικής επαναπροσέγγισης του Κράτους τους με την Τουρκία. Πλην όμως οι περισσότεροι από τους τελευταίους δεν έχουν κατά νου την ραγδαία εξισλαμιζόμενη Τουρκία του Ερντογάν ούτε τα όσα πλέον δρομολογούνται στην περιοχή μετά τις έμμεσες πλην σαφείς νύξεις του Τούρκου Προέδρου ότι η επόμενη οθωμανική  ενόραση που τον καθοδηγεί είναι η απελευθέρωση του Αλ Άκσαρ στην ιερή πόλη της Ιερουσαλήμ.

Αν κάποιοι την προσπερνούν ως γραφική, σίγουρα κάποιοι άλλοι έχουν αντιληφθεί τον κίνδυνο και έχουν ήδη σημάνει συναγερμό. Είναι προφανώς αυτοί που εκφράζουν αυθεντικότερα τους νέους φόβους που φαίνεται ότι ζώνουν σαν τα φίδια τους ιθύνοντες του εβραϊκού έθνους.

Μόλις πριν από μια εβδομάδα τους κατέγραψε η Jerusalem Post με τον εναργέστερο τρόπο.  Υπό τον τίτλο «Όλο και μεγαλύτερη απειλή για το Ισραήλ η Τουρκία» η έγκριτη εφημερίδα σημειώνει ότι «τα τελευταία χρόνια οι επαφές της Άγκυρας με την Χαμάς μετατρέπονται σταδιακά σε μια πολύ σοβαρή απειλή για το Τελ Αβίβ με τις ευθύνες να βαραίνουν κυρίως τις ΗΠΑ που μέχρι στιγμής σιωπούν». Αφού καταγράφει ότι η ατζέντα της Άγκυρας έχει στο επίκεντρό της την αντίθεση στην όποια ελληνοϊσραηλινή ενεργειακή συνεργασία, η εφημερίδα συνεχίζει επισημαίνοντας «την αυξανόμενη χορωδία των αντι-ισραηλινών δηλώσεων από την Τουρκία, ιδίως όσον αφορά τον τοξικό συνδυασμό θρησκευτικής και ακραία εθνικιστικής ρητορικής του κυβερνώντος κόμματος.»

Είναι προφανές ότι εκείνο που φοβίζει το Ισραήλ είναι ότι η Τουρκία του Ερντογάν σχεδιάζει «να ενώσει την ισλαμική κοινότητα» εναντίον του κράτους του Ισραήλ. Καθόλου τυχαία η εφημερίδα παραλληλίζει τη ρητορική της Άγκυρας με τη αντι-ισραηλινή ρητορική που ανέπτυξε το Ιράν τη δεκαετία του 1970. Και θυμίζει ότι η ρητορική αυτή εξελίχθηκε αργότερα σε  «υπαρξιακή απειλή πυρηνικής φύσης».

Για χρόνια, σημειώνει, η εφημερίδα, το αφήγημα που κυριαρχούσε ήταν ότι ενώ το Ιράν αποτελεί απειλή για το Ισραήλ, η Άγκυρα και η Ιερουσαλήμ έχουν ιστορικές σχέσεις. Αλλά αυτές οι σχέσεις πήραν μια ριζική στροφή προς το χειρότερο μετά τον πόλεμο του 2009 στη Γάζα. Η «ρέουσα σχέση της δεκαετίας του 1990 έγινε όλο και πιο εχθρική σε πολλά επίπεδα. Υπάρχει αντισημιτισμός στην Τουρκία και ενεργός εξάπλωση των θεωριών συνωμοσίας Εβραίων–Ισραήλ. Υπάρχει περισσότερη κινητοποίηση των ακροδεξιών θρησκευτικών δικτύων όπως και εκείνων που βρίσκονταν πίσω από τον στολίσκο του Mavi Marmara.

Η Τουρκία και το Ιράν έχουν στοχοποιήσει την Ιερουσαλήμ, λέει η εφημερίδα, και οι απειλές της Τουρκίας προς το Ισραήλ δεν είναι μόνον λεκτικές. Αποτελούν μέρος μιας ολοένα και πιο θρησκευτικής εκστρατείας που συνδυάζει την υποστήριξη ομάδων όπως η Χαμάς με την προθυμία δράσεων ακτιβιστών τύπου Μαβί Μαρμαρά. Οι προσπάθειες συμφιλίωσης έχουν αποτύχει και η Άγκυρα εμποτίζεται όλο και περισσότερο με μιλιταρισμό και ετοιμότητα να χρησιμοποιήσει βία για να πάρει αυτό που θέλει.

Το συμπέρασμα είναι αποκαλυπτικό του τρόπου με τον οποίο οι ισραηλινοί διαμορφωτές γνώμης αξιολογούν πια την κατάσταση: Η παρούσα αμερικανική κυβέρνηση είχε μέχρι τώρα κλείσει τα μάτια προς την Τουρκία και το Ισραήλ δίσταζε να πει οτιδήποτε. Τα δεδομένα, όμως, δείχνουν ότι έχουμε να κάνουμε με μια εξτρεμιστική δύναμη που θα έχει πάντα την προσοχή της στην ευκαιρία να επιτεθεί στο Ισραήλ. Στην δεκαετία του 1950 το ρόλο αυτόν είχε αναλάβει ο Νάσερ. Μετά τον ανέλαβαν οι Ιρανοί αγιατολάδες. Μακροπρόθεσμα αυτός μπορεί να μετατοπισθεί στην Τουρκία εάν οι αυξανόμενες επιθέσεις εναντίον των γειτόνων της δεν ελεγχθούν από τον δυτικό κόσμο.

Όπερ σημαίνει ότι η σιωπή των ισραηλινών δεν είναι τόσο «ένοχη». Είναι μάλλον εύγλωττη. Και προφανώς δεν θα κρατήσει για πολύ. Ίσως μάλιστα να αρχίσει να σπάει μετά την χθεσινή αιφνιδιαστική επίσκεψη του αρχηγού των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στο Τελ Αβίβ.

liberal.gr