O «Σουλτάνος» τους ένωσε όλους εναντίον του--ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΝ ECONOMIST.

Πίσω από την «Επανάσταση των Δέντρων» κρύβεται μια εδώ και καιρό διογκούμενη δυσαρέσκεια απέναντι στον άνθρωπο που έβαλε την Τουρκία στην Ευρώπη αλλά σιγά σιγά αρχίζει να τη βγάζει από το παράθυρο, επισημαίνει στην ανάλυσή του το βρετανικό περιοδικό Economist.

«Όλα ξεκίνησαν», αναφέρει το βρετανικό περιοδικό, «για λίγα πλατάνια». Επί μήνες μια ομάδα περιβαλλοντολόγων διαδήλωναν εναντίον της πρόθεσης της κυβέρνησης να κόψουν τα δέντρα με σκοπό να δημιουργηθεί χώρος για ένα εμπορικό κέντρο και ένα συγκρότημα κατοικιών στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης. Την περασμένη εβδομάδα είχαν οργανώσει μια ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία: θα κατασκήνωναν, θα τραγουδούσαν και θα χόρευαν γύρω από τα απειλούμενα δέντρα.

Στις 31 Μαΐου, πριν ακόμη χαράξει, εισέβαλαν τα ματ. Έβαλαν φωτιά στις σκηνές των διαδηλωτών, τους κατέβρεξαν με μάνικες νερού νερό, τους έριξαν δακρυγόνα.

Φωτογραφίες που μαρτυρούσαν την αστυνομική βαρβαρότητα εξαπλώθηκαν με... ταχύτητα υγρού πυρός μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μέσα σε λίγες ώρες χιλιάδες εξοργισμένων κατοίκων άρχισαν να ρέουν προς την πλατεία Ταξίμ. Οχυρωμένη πίσω από τεθωρακισμένα οχήματα και κανόνια νερού, η αστυνομία ανταπέδωσε με ακόμη πιο κτηνώδη οργή. Γιγαντιαία κύματα από σπρέι πιπεριού έκαναν τους διαδηλωτές να ψάχνουν απεγνωσμένα για λίγο αέρα. Παρόμοιες διαδηλώσεις ξέσπασαν στην Άγκυρα, την τουρκική πρωτεύουσα, και σε πολλές άλλες πόλεις της χώρας. Η τουρκική «Επανάσταση των Δέντρων» είχε μόλις ξεκινήσει.

Στην πραγματικότητα, οι μαζικές διαδηλώσεις που σαρώνουν τη χώρα δεν έχουν να κάνουν με τα δέντρα, ούτε αποτελούν επανάσταση. Είναι η έκφραση μιας μακράς δυσαρέσκειας την οποία αισθάνεται το μισό εκλογικό σώμα, αυτό δηλαδή που δεν ψήφισε το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK) στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2011, οι οποίες έστειλαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τρίτη συνεχόμενη φορά στην εξουσία.

Η έκταση των ταραχών ήταν πέρα για πέρα αναπάντεχη. Οι διαδηλωτές προέρχονται από διαφορετικές ιδεολογικές, θρησκευτικές και ταξικές πεποιθήσεις. Πολλοί είναι εντυπωσιακά νέοι, υπάρχουν όμως και πολλοί ηλικιωμένοι, κάποιοι από αυτούς κοσμικοί, άλλοι απροκάλυπτα ευσεβείς.

Ανάμεσά τους ομοφυλόφιλοι, Αρμένιοι, αναρχικοί και άθεοι. Αυτό που τους ενώνει είναι η κοινή αίσθηση ότι ο ολοένα και περισσότερο απολυταρχικός κ. Ερντογάν είναι αποφασισμένος να επιβάλει την κοσμοθεωρία του. Οι κοσμικοί τείνουν το δάχτυλο προς τους εντεινόμενους περιορισμούς στο αλκοόλ.

Οι φιλελεύθεροι επικαλούνται τον αριθμό των δημοσιογράφων που βρίσκονται στην φυλακή (στην Τουρκία οι φυλακισμένοι δημοσιογράφοι είναι περισσότεροι από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο).

Χιλιάδες ακτιβιστές (κυρίως Κούρδοι), καταδικασμένοι με πρόσχημα τον ασαφώς διατυπωμένο αντι-τρομοκρατικό τουρκικό νόμο, βρίσκονται επίσης πίσω από τα σίδερα. Ακόμη, υπάρχουν κι εκείνοι που έχουν εξοργιστεί από υπερμεγέθη έργα αστικής ανάπτυξης, όπως η τρίτη γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο, η κατασκευή των οποίων απαιτεί επίσης την κοπή χιλιάδων δέντρων.

Ο κ. Ερντογάν φιλοδοξεί να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας όταν η θέση χηρέψει τον Αύγουστο του 2014. Και δεν έχει κρύψει καθόλου τις προθέσεις του να ενισχύσει τις προεδρικές εξουσίες «αλά Τούρκα», όπως ο ίδιος το θέτει, με αποτέλεσμα να κατηγορείται ότι αυτό που θέλει είναι να γίνει «Σουλτάνος».

Το σύνθημα «Tayyip [Edogan] istifa», με το οποίο οι διαδηλωτές καλούν τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί, είναι το σλόγκαν που κυριαρχεί αυτές τις ημέρες. Όχι ότι οι περισσότεροι Τούρκοι θα το ήξεραν. Οι ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης, φοβούμενοι ότι ίσως θέσουν σε κίνδυνο τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα, επί δύο μέρες απέφυγαν να καλύπτουν τις διαδηλώσεις, προτιμώντας στη θέση τους να ενημερώνουν το κοινό για χειρουργικές επεμβάσεις μείωσης στήθους και συνταγές μαγειρικής.

Μετά την λαϊκή οργή, τα κύρια ενημερωτικά κανάλια άρχισαν να μεταδίδουν σε απευθείας σύνδεση με την πλατεία Ταξίμ. Οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες, ωστόσο, εξακολουθούν να υποδεικνύουν ως υπεύθυνους προβοκάτορες και «ξένες δυνάμεις» που στόχο έχουν να υπονομεύσουν την Τουρκία.

Τι παράδοξη περιγραφή των χιλιάδων νοικοκυραίων που στέκονται στα μπαλκόνια και χτυπούν ρυθμικά τα κατσαρολικά τους...

Εντωμεταξύ, η αξιωματική αντιπολίτευση της Τουρκίας, το κοσμικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) φλερτάρει έντονα με τους διαδηλωτές: «Ο Ερντογάν είναι δικτάτορας – ήρθε η ώρα να παραιτηθεί» επιμένει ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, ο ηγέτης του CHP. Παρόλα αυτά ο κ. Ερντογάν εξελέγη μετά από δημοκρατικές εκλογές και παραμένει ο πιο δημοφιλής ηγέτης στην σύγχρονη τουρκική ιστορία.

Παρά τα πρόσφατα οπισθογυρίσματα, το κυβερνών κόμμα πιθανότατα θα κέρδιζε και πάλι τις εκλογές, αν αυτές διεξάγονταν σήμερα. Όπως οι περισσότεροι, έτσι και οι Τούρκοι τείνουν να ψηφίζουν με γνώμονα την τσέπη τους.

Η δεκαετία της διακυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης έφερε στους Τούρκους ευημερία άνευ προηγουμένου. Το κατά κεφαλήν εισόδημα τριπλασιάστηκε, οι εξαγωγές σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν και οι τουρκικές τράπεζες είναι εύρωστες. Οι τολμηρές πρωτοβουλίες του Ερντογάν με στόχο τον τερματισμό της πολυδεκαετούς διαμάχης με τους Κούρδους βαίνουν σε καλό δρόμο. Αντιθέτως, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, (του κουρδικού κόμματος εξαιρουμένου) παραμένουν αδύναμα και διχασμένα.

Με το πέρασμα των χρόνων η αυτοπεποίθηση του Ερντογάν έχει διογκωθεί. Έχει αποξενώσει τους φιλελεύθερους υποστηρικτές του αλλά και ο ίδιος μοιάζει όλο και περισσότερο απόμακρος. Οι διαμαρτυρίες λειτούργησαν αφυπνιστικά και υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι ο Ερντογάν άκουσε το ξυπνητήρι. Την δεύτερη μέρα των διαδηλώσεων διέταξε την αποχώρηση της αστυνομίας από την πλατεία Ταξίμ, παραδεχόμενος ότι η αστυνομία το παράκανε με τη ρίψη δακρυγόνων, ενώ επέτρεψε την ειρηνική συγκέντρωση χιλιάδων διαδηλωτών. Και παρόλο που ο κ. Ερντογάν επιμένει ότι η προγραμματισμένη ανάπλαση της πλατείας θα προχωρήσει κανονικά, δήλωσε επίσης ότι το κτίριο ίσως στεγάσει «ένα μοντέρνο μουσείο» και όχι ένα εμπορικό κέντρο.

Πάνω απ' όλα, οι διαδηλώσεις δείχνουν ότι η τουρκική δημοκρατία ωριμάζει και ότι η κοινωνία των πολιτών έχει αρχίσει να ριζώνει. Οι διαδηλωτές είναι αποφασισμένοι να μην επιτρέψουν το κίνημά τους να γίνει όμηρος κακοθελητών. Αποφεύγουν την βία, καθαρίζουν τα σκουπίδια μετά από κάθε επεισόδιο και έχουν δημιουργήσει ειδικές ζώνες περίθαλψης των τραυματιών – συμπεριλαμβανομένων και των τετράποδων. Τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία έχουν ανοίξει διάπλατα τις πόρτες τους ενώ κυριαρχεί ένα αίσθημα αλληλεγγύης και αυτοπεποίθησης. Οι εμπνευσμένες από την Ευρωπαϊκή Ένωση μεταρρυθμίσεις που μπολιάστηκαν στη χώρα μέσω του κυβερνώντος κόμματος έστρωσαν τον δρόμο. Ο κ. Ερντογάν ίσως θα πρέπει να αναρωτιέται αν έπεσε θύμα της ίδιας του της επιτυχίας.